Akt I
Scena 1
Rozmowa Czepca z Dziennikarzem na temat polityki. Gospodarz jest ciekaw wieści z dalekiego świata (pyta o Chińczyków). Dziennikarz wyśmiewa jego ciekawość twierdząc, że chłopom takie informacje nie są potrzebne. Mężczyzna sugeruje, że chłopom powinien wystarczyć ich własny świat, obejmujący wieś i parafię. W odpowiedzi Czepiec zarzuca panom bezradność i strach przed ludowym powstaniem.
Scena 2
Rozmowa Dziennikarza z Zosią. Mężczyzna zachwyca się urodą dziewczyny, porównując ją do pięknego, kolorowego obrazka. Ta zarzuca mu bałamutność i nie wierzy w szczerość komplementu.
Scena 3
Zosia i Haneczka proszą Radczynię o pozwolenia na taniec. Dziewczęta nie chcą tańczyć z „panami”, ciekawią ich odświętnie ubrani drużbowie. Radczyni przestrzega je przed ściskiem, ostrzega, że chłopi łatwo mogą się pobić. Ostatecznie kobieta wyraża zgodę i panny ruszają w tan z drużbami.
Scena 4
Pojawia się Klimina, wita gości i rozpoczyna rozmowę z Radczynią. Ta zauważa, że jej syn nie chce tańczyć. Klimina pociesza ją, że chłopiec może wybierać z gromady wiejskich dziewcząt. Chce zeswatać syna Radczyni z jedną z nich.
Scena 5
Zosia prosi do tańca drużbę Kacpra. Chłopak jest pod wrażeniem jej śmiałości. Zgadza się na taniec, ale pokazuje na druhnę stojącą w kącie i czekającą na partnera. Uważa, że Kaśka może być zazdrosna.
Scena 6
Haneczka prosi do tańca pierwszego drużbę – Jaśka – a ten z chęcią się zgadza.
Scena 7
Radczyni kontynuuje rozmowę z Kliminą. Pyta o prace rolne i plany zamążpójścia wdowy. Klimina poucza ją, że w tym czasie się nie wysiewa zboża, jest też zdziwiona dociekliwością rozmówczyni.
Scena 8
Rozmowa księdza z Panem Młodym na temat prawdopodobnego przyznania proboszczowi nowej posady. Do rozmowy wtrąca się Panna Młoda, mąż delikatnie sugeruje jej, że wypowiada się w temacie, o którym nie ma pojęcia. Ksiądz z kolei zauważa, że Panna Młoda jest „naiwna” i „niewinna”.
Scena 9
Pan Młody nie może się nacieszyć swoją młodą żoną, całuje ją i domaga się zapewnień o miłości. Dziewczynę dziwi zapał męża. Ten cieszy się, że wreszcie osiągnął upragniony cel – żonę, którą może kochać „po swojemu”.
Scena 10
Poeta rozmawia z Maryną, prawi jej komplementy i stara się uwodzić, opowiadając o wymarzonej prostej miłości. Dziewczyna odrzuca zaloty, nie chce rozmawiać „o amorach”, zarzuca poecie niestałość i bawienie się uczuciami. Poeta odpiera zarzuty, nazywając swoją przemowę „sztuką dla sztuki”.
Scena 11
Ksiądz przestrzega młodych przed zlekceważeniem przysięgi małżeńskiej. Pan Młody zapewnia o stałości swoich uczuć, a Panna Młoda z gniewem odpowiada, że pobiłaby każdą rywalkę.
Scena 12
Pan Młody zachwyca się urodą i bajecznie kolorowym strojem żony. Nie może uwierzyć, że Jagusia należy do niego. Panna Młoda skarży się, że ma ciasne buty. Dziwi ją propozycja męża, by je zdjąć. „Trza być w butach na weselu.” – odpowiada rezolutna dziewczyna.
Scena 13
Pan Młody zwierza się księdzu, opowiadając o swojej radości. Mężczyzna wierzy w to, że każdy może sięgnąć po swoje szczęście.
Scena 14
Maryna, zmęczona tańcem, usiada przy Radczyni. Dziewczyna jest pod wrażeniem siły Czepca, który „jak zawinął i obleciał w kółko,/ tom w oczach zobaczyła gwiazdy”.
Scena 15
Poeta po raz kolejny kokietuje Marynę pytając, czy serce dziewczyny jest zajęte. Maryna wyśmiewa go, unika konkretnej odpowiedzi. Sugeruje, że romans jest wynalazkiem panów. Ona sama nie chce doświadczyć „poetyczności” i „bałamuctwa”.
Scena 16
Rozmowa Zosi i Haneczki na temat miłości. Zosia chce kochać i być kochaną, Haneczka przestrzega ją, że miłość wymaga cierpień