Awangarda Krakowska – program

Grupa posiadała wyrazisty i spójny program poetycki. Miała to być przede wszystkim poezja urbanistyczna, opiewająca miasto i nowoczesną cywilizację, a zwłaszcza jej maszynowe wytwory („Tętno” Brzękowskiego, „Śruby” i „Oburącz” Przybosia, „Upały” Kurka). Jednocześnie w przeciwieństwie do egalitarnego Skamadra, Awangarda miała ambicję tworzenia „dla dwunastu” (elitarność poezji), poezja ta zatem niejednokrotnie operowała trudnym, hermetycznym językiem. Awangarda radykalnie odcinała się od poetyki młodopolskiej nastrojowości. Najdobitniej wyraził ów postulat Przyboś w słynnym, napastliwym artykule o Kasprowiczu, Wittlinie i Staffie pod znamiennym tytułem „Chamuły poezji” (1926).

Główne zadanie poety postrzegano w unikaniu emocjonalizacji języka, któremu przeciwstawiano intelektualizm, minimalizm i rygor. Uczucia znajdowały swój ekwiwalent w wymownych obrazach. Podstawą poetyckiego komunikatu miało być „piękne zdanie”, w którym zasadniczą rolę odgrywały zadziwiające czytelnika metafory. Zgodnie bowiem z formułą Peipera, „proza nazywa, poezja pseudonimuje”. Metafora miała zatem powstawać na zasadzie zderzania ze sobą szokująco odległych skojarzeń.

Poeta w koncepcji Awangardy przestawał być zatem natchnionym wieszczem, a stawał się niejako „rzemieślnikiem słowa”. Jego rolą było przekazanie „w minimum słów maksimum treści”, a więc dążenie do językowej ekonomii. Podstawową formą wyrazu stał się tu wiersz wolny, którego rytm odpowiadał intonacji zdania.

Szczególnie ważnymi wartościami dla Awangardy były oryginalność i nowatorstwo. Zaznaczało się ono już w tytułach tomów wierszy, np.  „A”, „Żywe linie” Peipera.  Poezja Awangardy w przeciwieństwie do ewolucyjnego Skamandra miała być głęboko rewolucyjna i opierać się na eksperymencie. Poetyka tej grupy oddziałała zasadniczo na twórczość wizjonerów lat 30. (tzw. II Awangarda). Najwybitniejszym poetą grupy był niewątpliwie Julian Przyboś, którego oryginalna poetyka wyznaczyła dalsze drogi nurtów awangardowych również po II wojnie światowej.