Interpretacja
Herakles to największy bohater antycznego świata. Jest to heros (syn boga i ziemskiej kobiety), posiadający nadprzyrodzone zdolności. Główny atrybut Heraklesa sprowadza się do nadludzkiej siły. Dzięki niej bohater może odpokutować swoje winy, wykonując dwanaście słynnych prac. Opowieść ta jest apoteozą ludzkiej pracy, dzięki której jednostka może osiągnąć duchową doskonałość.
Mit o Heraklesie można interpretować jako historię o wielkości człowieka. Według mitu istota ludzka jest zdolna do najbardziej wzniosłych czynów, może zaangażować w swoje działanie wszystkie wymiary duchowego świata: zarówno ziemię, boskie niebo, jak i krainę podziemi. Istotnymi wartościami są tu odwaga i wytrwałość w działaniu, ale również pokora. Herakles, mimo że jest największym siłaczem na ziemi, odbywa długą służbę u Eurysteusza, a potem u Omfalii. Tę drugą okoliczność można interpretować na płaszczyźnie psychologicznej. Omfalia uczy bohatera szacunku dla świata kobiet. Można tę historię odczytywać jako opowieść o wtajemniczeniu mężczyzny w sferę kobiecości lub odwołując się do teorii Carla Gustava Junga, jako asymilację pierwiastka kobiecego przez mężczyznę, która stanowi niezbędny element indywidualnego rozwoju.
W wymiarze duchowym mit o Heraklesie mówi o wewnętrznym rozwoju człowieka. Istota ludzka pomimo popełnianych błędów ma szansę na przemianę i naprawienie własnych błędów. Interesującym elementem mitu jest również historia z Dejanirą, która staje się przyczyną śmierci własnego męża. Bohaterkę tę można traktować jako alegorię kobiecej zazdrości, zdolnej do najgorszych czynów. Związek frazeologiczny „koszula Dejaniry” stał się bowiem między innymi synonimem zdrady. Warto również zauważyć, że kobieca przebiegłość okazuje się tu mocniejsza niż nadludzka siła Heraklesa.
Motywy
W micie występuje wiele popularnych motywów: motyw nadludzkiej siły, odwagi, pracy, podróży, przemiany, zdrady, kobiecej przebiegłości.
Bohaterowie
Herakles – bohater ateński, syn Zeusa i Alkmeny, obdarzony nadludzką siłą, znienawidzony przez Herę i od dziecka przez nią prześladowany. W młodości Herakles popadł w szał i zabił żonę i dzieci. Jako pokutę wykonał dwanaście prac u króla Eurysteusza. Po zabójstwie niewinnego człowieka został natomiast wysłany na trzyletnią służbę do królowej Omfalii, gdzie musiał wykonywać kobiece zajęcia. Bohater zmarł z powodu trucizny, którą była nasączona koszula podarowana mu przez żonę Dejanirę.
Alkmena – matka Heraklesa
Amfitrion – mąż Alkmeny
Hera – żona Zeusa, który przystawił Heraklesa do jej piersi, żeby dziecko zyskało nieśmiertelność. Hera znienawidziła bohatera i prześladowała go przez całe życie, między innymi zesłała na niego węże.
Eurysteusz – król Myken, u którego Herakles wykonywał dwanaście prac w pokucie za dzieciobójstwo. Władca był tchórzliwy i obawiał się herosa, dlatego wymyślał dla niego najcięższe zadania.
Lew z Nemei – potwór siejący spustoszenie wśród okolicznej ludności, Herakles go zadusił.
Hydra lernejska – potwór o dziesięciu głowach, w tym jednej nieśmiertelnej, na miejsce jednej ściętej głowy wyrastały trzy kolejne. Herakles odcinał jej kolejne łby, wypalając rany. Na końcu urwał nieśmiertelną głowę, zakopał ją i przywalił głazem. Natomiast w żółci potwora bohater zanurzył swoje strzały.
Łania ceryntejska – ulubiona łania Artemidy, o złotym porożu i racicach ze spiżu. Herakles gonił ją cały rok.
Dzik z Erymantu – potwór, którego Herakles tak długo gonił po śniegu, aż zwierze padło ze zmęczenia.
Augiasz – król Elidy, miał wielkie stada bydła (3 tysiące wołów), których stajnie nie były sprzątane od trzydziestu lat. Herakles obiecał Augiaszowi usunięcie nieczystości w ciągu doby w zamian za jedną dziesiątą jego trzody. Oczyścił on stajnię, kierując na nie bieg rzeki Penejos, jednak Augiasz nie dotrzymał umowy i nie zapłacił bohaterowi.
Ptaki z miasta Stymfalos – niebezpieczne, dzikie potwory o żelaznych dziobach i ostrych piórach, których używały jako strzał. Herakles najpierw wypłoszył je z lasu za pomocą spiżowych grzechotek wykonanych przez Hefajstosa, następnie zaś zabił je strzałami z łuku.
Diomedes – król Tracji, posiadał cztery cudowne klacze, które karmił ludzkim mięsem. Herakles, żeby je uprowadzić musiał stoczyć walkę z orszakiem króla, w wyniku której Diomedes zginął.
Hipolita – królowa wojowniczego plemienia Amazonek, zamieszkującego wybrzeże nad Morzem Czarnym. Na zbroi nosiła ona ozdobny pas, który dostała od boga Aresa. Herakles miał przynieść ów pas królowi Eurysteuszowi. Hipolita dobrowolnie oddała swoją własność bohaterowi, jednak Hera w nocy przebrała się za królową i zasiała panikę w obozie Amazonek. Wojowniczki myśląc, że Herakles uprowadził Hipolitę, ruszyły za nim w pogoń. Herakles przekonany o zdradzie Hipolity, zamordował królową.
Laomedon – król Troi, obiecał bogom zapłatę za wybudowanie muru wokół miasta, jednak po wykonanej pracy odmówił zapłaty. Posejdon zesłał więc na Troję smoka, który pożerał jego mieszkańców. Wróżbici stwierdzili, że bogów może przebłagać jedynie ofiara z córki króla. Laomedon przywiązał więc dziewczynę do skały. Kiedy jednak smok miał ją pożreć, zjawił się Herakles i obiecał zabić potwora w zamian za cudowne konie Laomedona. Jednak kiedy bohater uśmiercił smoka, nie otrzymał zapłaty.
Geriones – olbrzym o ciele trzech mężczyzn. Miał on słynne woły, których pilnował dwugłowy pies i siedmiogłowy smok. Na pamiątkę swojej podróży pomiędzy Afryką i Europa ustawił dwie skały, zwane „słupami Heraklesa” (Giblartar i Ceuta). Bohater żeby uprowadzić woły, zabił strażników, a następnie samego Gerionesa.
Hesperydy – trzy siostry, które strzegły złotych jabłek w ogrodzie Hery, ponadto znajdował się tam stugłowy smok, który mówił wszystkimi językami. Herakles poprosił o przyniesienie złotych jabłek przez Atlasa ( dźwigającego niebieski firmament). Potem jednak tytan nie chciał się zgodzić, aby ponownie wziąć na swoje barki cały świat. Herakles udał więc, że przekaże mu ciężar tylko na chwilę, a potem uciekł.
Cerber – pies pilnujący Hadesu, Herakles miał go przyprowadzić do Eurysteusza. Bohater zranił boleśnie Hadesa, który nie chciał mu oddać Cerbera, a kiedy bóg udał się na poszukiwania lekarza, bohater porwał Cerbera.
Omfalia – królowa, u której Herakles musiał odbyć trzyletnią służbę za zabójstwo niewinnego człowieka. W państwie Omfalii panowały kobiety, natomiast mężczyźni pełnili role przypisane tradycyjnie kobietom. Herakles musiał więc przebrać się w kobiecy strój i pracować przy krosnach.
Dejanira – druga żona Heraklesa, z którą ożenił się po odbyciu pokuty u Eurysteysza i królowej Omfalii. Dejanira posłuchała rady centaura i wyprała koszulę Heraklesa w jego krwi, czym spowodowała śmierć bohatera.
Nessos – centaur, który porwał Dejanirę, zginął zaś z ręki Heraklesa. Nessos umierając poradził jej, aby zanurzyła koszulę męża w jego krwi, co miało zapewnić Dejanirze wieczną miłość herosa.