Tytuł
Sam tytuł sugeruje jakie będzie główne przesłanie tekstu Marii Janion. W jego treści autorka porusza temat stosunku do tradycji narodowej do kultury europejskiej, światowej. Janion nie wzbrania się przed otwarciem się na Zachód i nowinki stamtąd płynące, ale zaznacza, że należy do nich podchodzić ostrożnie. Maria Janion przekonuje, że powinniśmy „wejść” do współczesnej Europy, ale z naszymi przodkami na ramieniu, to znaczy nie zapominając o wielowiekowej, narodowej tradycji, która pomaga nam zrozumieć teraźniejszość.
Przesłanie
Refleksja Marii Janion stanowi dla współczesnych czytelników wskazówkę jak mają postępować obcując z XX-wieczną kulturą europejską. Podpowiada jak uniknąć utraty poczucia indywidualności narodowej. W skrócie oznacza to, że wchodząc w kulturę europejską i szanując ją, powinniśmy jednocześnie pokazywać bogactwo naszej kultury narodowej.
Narodowe bogactwo literackie
Swoje przesłanie autorka tekstu uzasadnia opierając się na przykładach z naszej wielkie, romantycznej literatury narodowej. Przywołuje zatem Juliusza Słowackiego i Adama Mickiewicza jako tych, którzy szczególnie są odpowiedzialni za podtrzymanie tożsamości narodowej w trudnych dla Polakach okresach historycznych. Maria Janion przyznaje wieszczom rangę twórców europejskich. W opisywaniu ich twórczości badaczka podkreśla, że już sama epoka romantyzmu zmuszała do wzmożonego myślenia o narodzie, o walce o jego przyszłość i dobrobyt. Zarówno Słowacki, jak i Mickiewicz stworzyli postacie literackie, do dziś uznawane za wzór, za bohaterów narodowych.
Jedną z tych postaci był Konrad Wallenrod, przepełniony dylematami moralnymi. Jego historia uczy jednak, że należy podejmować działanie i poszukiwać różnych rozwiązań, mając na uwadze swoje moralne granice.
Z kolei Kordian Słowackiego i jego historia jako nawróconego spiskowca jest przyczyną rozważań na temat źródeł klęski i niedojrzałości psychicznej narodu, żyjącego wielkimi mitami romantycznymi. Najważniejszym przesłaniem dzieła jest przesłanie by unikać bierności, jak niektórzy spiskowcy z fabuły utworu – należy brać czynny udział w funkcjonowaniu narodu.
Maria Janion powołuje się jeszcze na Jana Kochanowskiego i Odprawę posłów greckich, stanowiącą uniwersalną przestrogę przed tym by państwo samo nie doprowadziło do swojego upadku, krzywdząc ludzi, którzy żyją w nim przykładnie i moralnie.