Za architekta imperium Habsburskiego uznaje się cesarza – Maksymiliana I. To właśnie za sprawą jego działań, austriacka dynastia Habsburgów objęła władzę w Czechach w roku 1526. Od tego momentu Królestwo Czech znalazło się w granicach Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego.
Po fali reformacji jaka dotknęła nowożytną Europę, w XVI wieku powstały dwa rywalizujące ze sobą obozy. W roku 1608 utworzono – na czele z palatynem reńskim Fryderykiem V, Unię Protestancką. Natomiast w roku 1609 powstała Liga Katolicka, na czele której stanął księże bawarski Maksymilian. W efekcie przyjęcia przez poszczególne kraje europejskie wybranej orientacji pro bądź też anty – habsburskiej, zadecydowało o umiędzynarodowieniu przyszłych konfliktów europejskich.
Ponieważ w XVI wieku w Europie jej środkowa część stanowiła niejako arenę dla poszczególnych mocarstw, na tych właśnie obszarach rozpoczęła się jedna z najkrwawszych wojen nowożytnej Europy – Wojna trzydziestoletnia. Bezpośrednią jej przyczyną stał się konflikt między czeskimi protestantami a Habsburgami. Etap czeski wojny trzynastoletniej przypada na lata 1618 – 1620.
Wymieniając przyczyny wybuchu wojny w Królestwie Czech, należy w pierwszej kolejności odnieść się do złamania przez stronnictwo katolickie zobowiązań wobec protestantów czeskich, zawartych w tzw. Liście Majestatycznym cesarza Rudolfa II z roku 1609. Gwarantował on swobodę wyznania w Czechach oraz na Śląsku. W momencie więc zaprzestania przez władzę przestrzegania powyższych ustaleń, protestanckie stany generalne zaniosły skargę do ówczesnego cesarza – Macieja Habsburga.
Ten ostatni nie dość że zdecydowanie im odmówił, to dodatkowo zakazał również odbywania narad protestacyjnych. W efekcie decyzji cesarskiej, cała niezadowolona niekatolicka społeczność stolicy wyruszyła z przygotowanym na piśmie proteście na zamek w Pradze – Hradczany. 23 maja w roku 1618 doszło do tzw. defenestracji praskiej. Była to kłótnia delegatów stanów czeskich z namiestnikami królewskimi, która ostatecznie zakończyła się wyrzuceniem przez zamkowe okno tych ostatnich.
W tej sytuacji obydwie strony konfliktu zdawały sobie sprawę z nieuchronności działań wojennych – rozpoczęły się przygotowania zbrojne. Jednocześnie po zajściach na zamku, Czesi utworzyli 30 osobowy Dyrektoriat oraz rozpoczęli konfiskatę katolickich posiadłości. Rebelia czeska przeciwko obcej agresywnej władzy, przestała być tylko sporem wewnętrznym.
Ze względu na brak szerszego poparcia społecznego dla protestantów, zdecydowano się na szukanie pomocy poza granicami kraju. Wówczas militarnie powstanie w Czechach wsparły Siedmiogród oraz księstwo śląskie. Natomiast poparcia dyplomatycznego dla powstania czeskiego udzieliły Anglia wraz z Palatynatem Reńskim
W obozie cesarskim nie było natomiast zgodności co do dalszych działań wobec Czechów. Sytuacja uległa zmianie w roku 1619, kiedy to umiera Maciej Habsburg – nowym cesarzem zostaje Ferdynand II. Wówczas to przychylono się do koncepcji tego ostatniego – wykorzystanie rebelii czeskich poddanych do ostatecznego rozprawienia się z opozycją protestancką. Tymczasem nastąpiła detronizacja Ferdynanda II przez stany czeskie. W tej sytuacji tron w Czechach został ofiarowany przywódcy Unii Protestanckiej – Fryderykowi V, palatynowi reńskiemu.
W pierwszym roku wojny sukcesy odnosiła protestancka koalicja. W roku 1619 hospodar Siedmiogrodu – Gabor Bethlen, oblega Wiedeń. Zostało ono jednak zakończone na skutek działań ówczesnego króla polskiego Zygmunta III Wazę – interwencja lisowczyków (lekka jazda). Było to również jednoznaczne z pośrednim włączeniem się strony polskiej do wojny trzydziestoletniej.
3 sierpnia w roku 1620 zostaje zawarty układ między Ligą Katolicką a Unią Protestancką. Na jego mocy Liga zobowiązała się do nieprzeprowadzania ataków na Palatynat Reński, a z drugiej strony Unia nie wspomoże Królestwa Czech. W tym samym roku do Czech wkroczyła armia bawarsko – cesarska pod dowództwem hrabiego Joannesa Tilly.
Do decydującego starcia doszło 8 listopada w roku 1620 pod Białą Górą. Bitwa zakończyła się całkowitą klęską powstańców i zakończyła rebelie anty cesarską. Wówczas śmierć ponieśli najwybitniejsi przywódcy oraz działacze opozycji. Nastąpiła konfiskata ich majątkowo, które w większości trafiły w ręce szlachty austriackiej oraz Kościoła Katolickiego.
Ponadto nastąpiło zniesie Królestwa Czeskiego, które od roku 1620 stało się prowincją Cesarstwa. Straciło wówczas również prawo do wyboru własnych władców i samorządów terytorialnych. Dodatkowo doszło także do masowej emigracji czeskich protestantów oraz ogólnego zmniejszenia ludności Czech i ich germanizacja.
Źródła:
L. Bazylow – Historia Powszechna
M. Chmaj, W. Sokół, J. Wrona – Historia Repetytorium