W XVI w. w Europie powstało nowe mocarstwo w rejonie morza Bałtyckiego – Szwecja. Wzrost znaczenia tego państwa leży u podstaw genezy wojny trzydziestoletniej.
Rozpad unii kalmarskiej, która łączyła Danie, Norwegie oraz Szwecje, spowodowany został ambicjami szwedzkiego możnowładcy – Gustawa Wazy. W swoich działaniach dążył on do uwolnienia swojego kraju spod duńskiej hegemonii oraz ustanowienia narodowej dynastii.
Już w roku 1523 udało mu się osiągnąć swój podstawowy cel – zasiadł na tronie jako Gustaw I, dając tym samym początek nowej dynastii – Wazów. W skutek przyjęcia nowej wiary – luteranizmu, a następnie sekularyzacji dóbr kościelnych, udało mu się wzmocnić pozycje monarchy w państwie.
W Szwecji nie uformowała się – w odróżnieniu od innych państw ówczesnej Europy, wielka własność ziemska. W tej sytuacji władca nie miał w kraju silnej konkurencji, dzięki temu mógł w swych rządach oprzeć się na szlachcie oraz mieszczaństwie. Dodatkowo miał możliwość zastosowania tej samej metody na wolnych chłopach, którzy posiadali wówczas swą reprezentacje w przedstawicielstwie stanowym – Riksdagu.
Niezamożna szlachta Szwedzka, pozbawiona łatwych dochodów płynących z poddaństwa chłopów, chętnie wzięła udział w polityce ekspansji, która zapoczątkowali Wazowie w połowie XVI wieku. W efekcie wojny o Inflanty w latach 1557 – 1570, Szwecja graniczyła od tej chwili z Rzeczpospolitą. Następnie kraj skandynawski stał się głównym rywalem państwa polsko – litewskiego w walce o panowanie w basenie Morza Bałtyckiego.
W nową erę prawdziwej mocarstwowości Szwecja wkroczyła za panowania – Gustawa II Adolfa. Za jego sprawą zreformowano administrację, armię oraz flotę. Po wystawnemu liczącej 40 tysięcy wojska armii, Gustaw rozpoczął wojnę z Rzeczpospolitą. Następnie włączył się w roku 1630 – jako sojusznik państw obozu anty cesarskiego, w wielki konflikt, którego stawką było panowanie w nowożytnej Europie.
Szwedzki okres wojny trzydziestoletniej obejmował lata 1630 – 1635. W pierwszym roku – jak już wspomniano, został zawiązany sojusz anty cesarski, w skład którego wchodziły następujące państwa – Francja, Anglia, Dolna Saksonia, Brandenburgia, Niderlandy oraz trzy miasta włoskie. Od roku 1631 Szwecja stała już na czele tego obozu.
Gustaw II Adolf wylądował ze swoim wojskiem w Peenemunde pod Szczecinem – 6 lipca w roku 1630. Z tego obszaru armia szwedzka rozpoczęła operacje zbrojne na terenach od Bałtyku po Czechy, Bawarię i Austrię. W latach 1630 – 1631 obóz protestancki zaczął odnosić pierwsze znaczące sukcesy – wojska cesarskie zostały rozbite w bitwie pod Breitenfeld. Wówczas Szwecja zajęła część Pomorza, Meklemburgię. Ostatecznie Pomorze Szczecińskie uznało zwierzchność króla szwedzkiego.
Nieszczęśliwie dla strony Szwedzkiej w roku 1632 w toku bitwy pod Lutzen zginął Gustaw II Adolf. Rok po tych wydarzeniach do działań wojennych dołączyła Francja, której udało się zająć Lotaryngię oraz Alzację. Ostatecznie militarne sukcesy Szwecji w latach 1636 – 1641 przechyliły szalę na korzyść obozu anty cesarskiego.
Sprzymierzone siły szwedzko – francuskie wkroczyły następnie do Bawarii i tym samym doprowadziły do końca trwający trzydzieści lat wyniszczający konflikt.
Traktat pokojowy zawarty między Szwecją a Rzeszą Niemiecką został zawarty w Osnabrucku w roku 1648. Na jego mocy strona szwedzka uzyskała Pomorze Szczecińskie wraz z samym Szczecinem, Wyspy Uznam oraz Rugię. Dodatkowo Szwecja otrzymała również sekularyzowane biskupstwa Bremy i Verden oraz port w Wismarze.
Wojna trzydziestoletnia dla Szwecji oznaczała przede wszystkim znaczący wzrost znaczenia tego państwa i podniesienia go do rangi nowego mocarstwa nowożytnej Europy. Po umocnieniu swojego panowania nad Bałtykiem, Szwecja zachęcona swoimi sukcesami rozpoczęła dalszą ekspansję – w kierunku Rzeczypospolitej.