Rada Pomocy Żydom - organizacja, czym była, cele, działalność

Prowadzona od 1939 mniej lub bardziej planowana eksterminacja Żydów przez niemieckich okupantów znacząco podzieliła Polaków.  Liczba osób aktywnie pomagających w zagładzie była wprawdzie niewielka (głównie były to zdegenerowane jednostki sprzedające Żydów w zamian za pieniądze, tzw. szmalcownicy), jednakże spora część społeczeństwa odnosiła się do działań niemieckich obojętnie. Niektórzy tłumaczyli to troską głównie o Polaków, inni uważali Żydów za element obcy i w najlepszym wypadku niepolski. Odżywały przy tym przedwojenne  animozje. W opozycji do tych działań stała jednak równie liczna grupa osób chcących pomagać skazanemu na zagładę narodowi wybranemu. Wśród nich znajdowały się również członkinie AK.

Rada Pomocy Żydom („Żegota”, od nazwiska bohatera III części „Dziadów” Mickiewicza) została założona jako komórka w AK  27 września 1942 roku. Jej pomysłodawczyniami były Zofia Kossak-Szczucka i Wanda Krahelska-Filipowicz. Początkowo była ona oficjalnie jedynie tymczasowym wydziałem, ogrom i znaczenie pracy doprowadziły już w grudniu do trwałego włączenia Żegoty w struktury AK. Kluczowym zadaniem miało być radowanie ludności żydowskiej przed zagładą, jak również pomaganie żydowskiemu ruchowi oporu i ludności zamkniętej w gettach. „Żegota” zajmowała się tym na różne sposoby. Żydom zapewniano fałszywe dokumenty i tożsamości, starano się organizować dla nich bezpieczne miejsca i kryjówki. Dostarczano także żywność, a w późniejszym okresie także broń dla  Żydów w gettach. Szczególne ważnym zadaniem była obrona dzieci żydowskich, które uczono podstaw katechizmu i lokowano głównie w szpitalach i szkołach katolickich, gdzie nikt by ich nie szukał. „Żegota” była największą tego typu organizacją w podziemnej Polsce i działała aż do zawieszenia działalności przez AK, do roku 1945.

Trudna do oszacowania jest liczba osób, które udało się uratować dzięki działalności Rady, na pewno idzie ona jednak w tysiące. Działalność Żegoty zaś zapisała się złotymi zgłoskami w historii polskiego ruchu oporu.