Powstanie w getcie warszawskim - przyczyny, przebieg, skutki (znaczenie)

Istniejące od 1940 roku getto w Warszawie było miejscem, gdzie zgrupowano Żydów z całego miasta i jego okolic. Oddzielenie Żydów od reszty społeczeństwa było pierwszym krokiem w niemieckim planie „oczyszczenia” tych ziem z przedstawicieli tego narodu. Początkowo getto służyło jako obóz pracy i źródło taniej siły roboczej. Głównymi czynnikami prowadzącymi do śmierci Żydów były głód, choroby i złe warunki życia. Już wkrótce jednak rozpoczęto pierwsze selekcje osadzonych w getcie ludzi. Do wnętrza zaczęły również docierać wiadomości o tym, co dzieje się w innych gettach w dużych miastach i jaki los czeka mieszkańców.

Na początku roku 1943 Niemcy rozpoczęli już otwarcie przygotowania do likwidacji getta w Warszawie. Było jasne, że śmierć zgromadzonych w nim Żydów jest jedynie kwestią miesięcy. Wobec nieuchronności śmierci Żydowska Organizacja Bojowa (ŻOB), będąca „państwem podziemnym” w getcie zadecydowała o podjęciu walki zbrojnej. Żołnierze powstańczy byli bardzo słabo uzbrojeni – posiadali jedynie broń użyczoną jej przez polski ruch oporu, bądź też kupioną lub ukradzioną Niemcom. Stąd też dowódcy powstania nie wierzyli nawet w możliwość jego sukcesu. Jedynym celem walki miała być „śmierć z podniesionym czołem”, nie zaś w komorach gazowych.

Walki (rozpoczęte od 19 kwietnia 1943 roku) zbiegły się w czasie z kolejną serią wywózek mieszkańców i początkowo zaskoczyły Niemców. Już wkrótce jednak wprowadzili oni do getta większe siły. Dzielnica żydowska była zrównywana dom po domu, a Niemcy mordowali wszystkich mieszkańców, bez względu na ich stosunek do powstania. Ostatecznie tłumienie zrywu trwało aż do  16 maja 1943 roku. Szacuje się, że w walkach zginęło około 90 Niemców. Getto zostało zrównane z ziemią i wyludnione, mieszkańcy trafili do obozów. Mimo że powstanie nie miało żadnych szans, sami powstańcy zginęli tak jak chcieli, walcząc. Dowódca powstania, Mordechaj Anielewicz, zginął w czasie obrony prowizorycznego bunkra, ukrytego w piwnicy kamienicy. Wielu innych dowódców i szeregowych wybrała śmierć w walce, bądź z własnej ręki. Nielicznej grupie powstańców, z Markiem Edelmanem na czele, udało się przebić na aryjską stronę. Zostali oni później wchłonięci przez polskie podziemie.

Niemalże rok później do walki zerwała się polska część ludności Warszawy...