Pierwsze obszary ekspansji plemion słowiańskich obejmowały ziemie na wschodzie po środkowy Dniepr. Ze względu na działalność Hunów na terenach czarnomorskich oraz tych położonych w kierunku południowym od Dunaju, zahamowało przemieszczanie się Słowian w stronę południową. Ekspansja słowiańska została wznowiona po śmierci wodza Hunów, Attyli i upadku ich państwa. Wówczas obszar najazdów plemion słowiańskich osiągnął dorzecza Dunaju. Pierwszych osadników nazywano w tamtym czasie Antami oraz Sklawinami.
Ekspansja i osadnictwo Słowian – Bałkany
Najazdy Słowian spustoszyły brzegi dalmatyńskie w latach 547 – 548. W roku 549 ich łupem stała się Tracja. Ich ekspansja dotknęła w dużym stopniu bałkańskie prowincje cesarstwa, zagrożona była sama stolica – Konstantynopol.
W celu powstrzymania wzmożonej aktywności słowiańskiej, dyplomacja cesarstwa wschodniego zwróciła się o pomoc do koczowniczego plemienia Awarów. Sytuacja jednak obróciła się przeciwko Bizancjum, gdyż Słowianie porozumieli się z Awarami i kontynuowali swoje wyprawy. W kolejnych latach udało im się wedrzeć do Tesalii, następnie na Peloponez oraz Wyspy Egejskie. W latach 612 – 614 Słowianie wspólnie z Awarami pustoszą Dalmacje, a stolica tej prowincji zostaje doszczętnie spalona. W tym czasie Bizancjum zajęte wojną z Persją – straciło możliwość działania na Bałkanach.
Wśród Słowian, którzy zajęli obszary należące do cesarstwa, wciąż hołdowano organizacyjnemu modelowi tzw. demokracji wojennych. Z tego też względu nie byli jeszcze w stanie uformować jednolitego państwa.
Ekspansja i osadnictwo Słowian – Obszary zachodnie
Na skutek wielkiej wędrówki ludów ekspansja Słowian została na pewien czas zahamowana w obrębie Morza Czarnego oraz dolnego Dunaju. Z drugiej strony otworzyła im pole działania w kierunku zachodnim. W ówczesnym czasie liczne plemiona germańskie, które zajmowały praojczyznę Słowian, zaczęły kierować się w stronę Dunaju. Od końca IV w. ich miejsce zaczęły zajmować ludy słowiańskie. Na terenach południowych zajęli kotlinę czeską, następnie Morawy oraz Panonię.
Ekspansja i osadnictwo Słowian – Obszary północno – wschodnie
Za sprawą nacisków tureckich oraz mongolskich, w okresie późnego średniowiecza, osadnictwo Słowian przeniosło się z południowej strefy w kierunku północnym – strefa lasów. Ekspansja na tych obszarach doprowadziła do wypierania i asymilacji z ludnością rodzimą – fińską i wołżańską.
Ekspansja i osadnictwo Słowian – Charakter osadnictwa
Na początku plemiona słowiańskie podczas procesu osadnictwa danego terenu trzymały się rzek oraz strumieni. Funkcjonowały one również jako szlaki komunikacyjne, zwłaszcza na obszarach trudno dostępnych.
Najstarszymi formami osiedli były – tzw. ulicówka, gdzie domy znajdowały się po dwóch stronach drogi oraz tzw. okolnica w przypadku której domy zgrupowane były wokół placu. Plac w danej osadzie służył jako spęd żywego inwentarza. W sytuacji większego niebezpieczeństwa, mieszkańcy osady chronili się w grodzie refundialnym.