Charakterystyczną cechą średniowiecznego chrześcijaństwa było dążenie do nawracania pogan. Już od wczesnego okresu tej epoki wytworzyły się typowe metody chrystianizacji – podboje, układy bądź też działania misjonarzy. Sam chrzest na początku dotyczył przed wszystkim władcy oraz jego najbliższego otoczenia – dawał możliwości stopniowej chrystianizacji całej ludności.
We wczesnym średniowieczu katolicyzm objął Anglów, Sasów oraz Jutów. Następnie za sprawą ekspansji dynastii karolińskiej schrystianizowane zostały niektóre plemiona germańskie. Druga fala chrystianizacji między IX a XI w. objęła ludy słowiańskie.
Niektóre plemiona pogańskie długo i zarazem skutecznie broniły się przed przyjęciem chrztu. Oprócz własnych wierzeń utrzymywały również odrębne systemy polityczne. W takiej sytuacji znajdowali się Słowianie połabscy, którzy ostatecznie zostali zmuszeni do przyjęcia chrztu około połowy XII w..
Spory między Bizancjum a Cesarstwem zachodnim w kwestii podporządkowania chrystianizowanych obszarów, trwały praktycznie od początku średniowiecza. Konflikty te nie ominęły również spraw dotyczących bezpośrednio Słowian.
Bizancjum i Słowianie – Państwo Wielkomorawskie
Władca Państwa Wielkomorawskiego – Rościsław, był zwolennikiem chrystianizacji. Pragnął również uwolnić się od zwierzchnictwa władców frankońskich. Taki obrót spraw na Morawach niepokoił Ludwika Niemieckiego, który aby ostatecznie sobie je podporządkować, podjął kampanie zbrojną w roku 855 przeciwko Rościsławowi. Wyprawa króla frankijskiego zakończyła się porażką i pozwoliła tym samym władcy Państwa Wielkomorawskiego uniezależnić się od wpływów niemieckich.
W tak zaistniałej sytuacji Rościsław nie mógł zwrócić się do duchowieństwa bawarskiego, w celu dalszej chrystianizacji swojego państwa. W roku 862 Rościsław zwrócił się o pomoc do Michała III – cesarza bizantyjskiego.
Misję na Morawach powierzono dwóm braciom zakonnym władających językiem słowiańskim – Konstantemu oraz Metodemu. W roku 863 przybyli oni do Państwa Wielkomorawskiego, przywożąc ze sobą przekłady Pisma Świętego oraz tekstów liturgicznych napisanych głagolicą – alfabet stworzony przez Konstantego. Dzięki temu cieszyli się dużą popularnością wśród miejscowej ludności. Ostatecznie dzięki ich działaniom po udaniu się do Stolicy Apostolskiej papież uznał oficjalnie liturgię słowiańską.
Bizancjum i Słowianie – Ruś Kijowska
Wyprawy ruskie podejmowane drogą morską ku brzegom Bizancjum, poza licznymi zdobyczami, miały również na celu wymuszenie na Bizancjum ustępstw handlowych. W roku 907 skutkiem jednego z najazdów kupcy ruscy mieli dostęp do cesarstwa bizantyjskiego.
Rosnąca w siłę Ruś Kijowska starała się zdobyć wpływy na obszarze północnych brzegów Morza Czarnego oraz Morza Kaspijskiego. Cesarstwo Wschodnie ówcześnie zajęte było ciężkimi walkami z Bułgarią. W takiej sytuacji poproszono o pomoc Ruś. Książę Światosław po zwycięstwie nad Bułgarami w roku 968, starał się opanować tereny, które wcześniej należały do nich – Bałkany.
Zdobyciem wpływów w Bizancjum kierował się również syn księcia Światosława – Włodzimierz. Był on wielkim księciem kijowskim od roku 980. Kampania Włodzimierza Wielkiego w walce o kolonie greckie na Krymie, spowodowała zawarcie kompromisu z Konstantynopolem. Odnowiono dawne umowy, a Włodzimierzowi oddano rękę Anny – siostry cesarza Bizantyjskiego. Książę Kijowski zgodził się ze swojej strony na przyjęcie chrztu w roku 988 oraz uznanie chrześcijaństwa za religie panującą.
Bizancjum i Słowianie – Bałkany
Słowiańska ekspansja dotknęła w dużym stopniu bałkańskie prowincje cesarstwa, zagrożona była sama stolica – Konstantynopol. W latach 547 – 548 Słowianie spustoszyli brzegi dalmatyńskie, a w roku 549 ich łupem stała się Tracja.
Dążąc do powstrzymania silnej aktywności słowiańskiej, dyplomacja Bizancjum zwróciła się o pomoc do koczowniczego plemienia Awarów. Sytuacja jednak obróciła się przeciwko Cesarstwu Wschodniemu – Słowianie porozumieli się z Awarami i utrzymywali łupieżcze wyprawy w obszarze cesarstwa.
Kolejno udało im się wedrzeć do Tesalii, następnie na Peloponez oraz Wyspy Egejskie. W latach 612 – 614 Słowianie razem z Awarami pustoszą Dalmacje, a stolica tej prowincji zostaje doszczętnie spalona. W tym czasie Bizancjum pochłonięte walkami z Persją, utraciło możliwość jakiejkolwiek reakcji w kwestii bałkańskiej.