Olbrzymie tereny środkowej i wschodniej Europy, we wczesnym średniowieczu, zajmowali Słowianie zaliczający się do ludów indoeuropejskich. W V i VI w. plemiona słowiańskie opanowały obszary w dorzeczu rzek Wisły oraz Warty. Podczas wędrówki ludów, przypadających na I tysiąclecie naszej ery, znacznie rozszerzył się zakres występowania siedzib zajmujących przez Słowian – dorzecza Dniepru oraz górnej Wołgi, obszary nad Morzem Czarnym, część Półwyspu Bałkańskiego i tereny między Odrą a Łabą.
Wówczas również doszło do podziału Słowian na trzy podstawowe grupy:
• Zachodnia – zalicza się do niej plemiona polskie, pomorskie, połabskie, czeskie, morawskie, słowackie. Grupa ta zamieszkuje wschodnią oraz środkową część kontynentu europejskiego. Do XI w. Słowianie zachodni zachowali jedność językową, dopiero w kolejnym okresie doszło do zróżnicowania na plemiona lechickie (Polanie, Wiślanie), plemiona czeskie zamieszkujące Kotlinę Czeską oraz plemiona łużyckie. Do pierwszych państw zachodniosłowiańskich zalicza się: Państwo Samona z pierwszej połowy VII w. oraz Państwo Wielkomorawskie powstałe na terenach Moraw około roku 830.
•Wschodnia – czyli plemiona ruskie, do których zaliczali się w okresie między VIII a X w.: Siewierzanie, Polanie, Drewlanie, Dregowicze, Połaczanie. Grupa zamieszkująca wschodnią i część środkowych obszarów Europy.
• Południowa – Serbowie, Chorwaci i Słoweńcy. Zasiedlali cały półwysep Bałkański, a na zachodnich terenach ich osadnictwo sięgało Tyrolu oraz Bawarii. Zaraz po zajęciu obszaru Bałkanów, Słowianie południowi ulegli chrystianizacji – pod wpływem niemieckim, protoplaści współczesnych Słoweńców oraz Chorwatów przyjęli łaciński katolicyzm, a Bułgarzy i Serbowie prawosławie za sprawą wpływów cesarstwa wschodniego.
Plemiona Słowian zachodnich i wschodnich sąsiadowały ze sobą, natomiast grupa południowa została odcięta przez ludy koczownicze – Awarów, Bułgarów oraz Węgrów. Ludy te kolejno w VI, VII i X w. opanowywały dolinę Dunaju. Grupa południowa Słowian poprzez zajęcie Bałkanów weszła w konflikt z Bizancjum, stąd też najwcześniejsze informacje odnoszą się właśnie do nich, przekazane przez historyków z cesarstwa wschodniego.
Pierwsze państwa słowiańskie powstały na skutek walk między poszczególnymi plemionami. Najczęściej jedno plemię narzucało swoje zwierzchnictwo innemu. W ten właśnie sposób powstały trwalsze wspólnoty, stanowiące początkową formę państw współczesnych.
Na terenach zasiedlonych przez Słowian południowych, w roku 680 Bułgarzy rozpoczęli budowę swojego państwa. Narzucili oni plemionom słowiańskim wzorowaną na bizantyjskiej organizację państwa. W roku 865 Bułgaria przyjęła chrzest, następnie sami Bułgarzy ulegli Slawizacji.
W pierwszej połowie IX w. zjednoczenia plemion morawskich dokonał książę Mojmir, tworząc tym samym Państwo Wielkomorawskie. Jego następca – Rościsław, dążył do schrystianizowania swojego kraju za pomocą misjonarzy Bizantyjskich. Przysłano wówczas dwóch zakonników Konstantego (znanego po śmierci pod zakonnym imieniem Cyryl) oraz Metodego, znających język słowiański. Następca księcia Rościsława – Świętopełk, rozszerzył znacząco grancie państwa o Panonię, Czechy, Śląsk oraz kraj Wiślan. Jednak na przełomie IX i X w. Dunaj przekroczyły łupieżcze plemiona Węgrów. Ostatecznie ci ostatni w roku 906 podporządkowali sobie Państwo Wielkomorawskie, a miejscowej ludności słowiańskiej zaczęli stopniowo narzucać swój język.
Pośród grupy Słowian wschodnich wytworzyły się z czasem dwa główne ośrodki państwowe – Słoweńców w Nowogrodzie oraz Polan w Kijowie. Władcy pochodzący z ostatniego z nich, podporządkowali swoim wpływom kolejne plemiona ruskie, które zmuszone były do płacenia odpowiedniej daniny. Następnie przyłączyli również do swojego państwa Nowogród, pod koniec IX w.. Państwo ruskie utrzymywało poza tym stałe i żywe kontakty z cesarstwem wschodnim, skąd też Włodzimierz Wielki przyjął w roku 988 chrzest.