Autonomia galicyjska - na czym polegała? Cechy, przykłady

Galicja znacznie wyróżniała się na tle innych zaborów sytuacją polityczną zamieszkujących ją Polaków. Wynikało to głownie z odmiennego podejścia do tematu państwa i narodowości w Cesarstwie Austriackim. Habsburgowie, w przeciwieństwie do Prus i w mniejszym stopniu Rosji, rządzili państwem niejednolitym narodowo, gdzie nie można było oprzeć się wyłącznie na dominacji jednej narodowości, a należało współpracować z elitami różnych mniejszości. Z tego też powodu polityka Wiednia zmierzała do zmniejszania napięć na tle narodowym przez przyznawanie różnych przywilejów i autonomii, w zamian za lojalność.

Pierwszym wielkim krokiem ku autonomii Galicji było utworzenie sejmu prowincjonalnego, na mocy tzw. „dyplomu październikowego” z 20.10.1860 roku, tworzącego podobne organy władzy w całej Austrii. Wybory do Sejmu Galicyjskiego odbyły się rok później; głosowanie odbywało się w czterech „kuriach” - grupach opartych na cenzusie majątkowym i urodzenia. System ten dawał przewagę bogatszym warstwom społecznym, które przy mniejszej liczbie wyborców wybierały większą liczbę posłów. Działalność sejmu została przejściowo zawieszona w trakcie powstania styczniowego.

W odpowiedzi na te działania rządu austriackiego polscy politycy rozpoczęli szereg rozmów z dworem w Wiedniu, dotyczących zakresu autonomii, w zamian za niezachwianą lojalność prowincji. Ich wynikiem było wysłanie 10.12.1866 roku adresu Sejmu Galicyjskiego do cesarza, w którym padało słynne zdanie: „Przy Tobie Najjaśniejszy Panie stoimy i stać chcemy”. Postawa lojalistyczna bardzo się opłaciła – mimo że zawiodły nadzieje na utworzenie Austro – Polsko – Węgier, to Galicja otrzymała znaczną swobodę i autonomię.

W 1869 roku rozpoczęto spolszczanie administracji  i sądownictwa – język polski stał się językiem urzędowym. Powołano też „ministerstwo dla Galicji”, zajmujące się najważniejszymi sprawami prowincji. Polacy stanowili większość na wyższych urzędach. Spolszczano również szkolnictwo, zwłaszcza na uniwersytetach w Krakowie i we Lwowie. Cenzura polskich pism była bardzo łagodna, można było drukować wiele książek zakazanych w innych zaborach. Rozwijało się, niczym nieskrępowane, życie kulturalne i rozrywkowe, a władze centralne nie przeszkadzały nawet zbytnio w różnego rodzaju manifestacjach patriotycznych. Działania te okazywały się przynosić pozytywne efekty także dla Wiednia, jako że w rezultacie takiego podejścia dominowały postawy prohabsburskie. Polska arystokracja bawiła się w Wiedniu i mogła robić szeroką karierę w aparacie urzędniczym i wojsku (rzecz nie do pomyślenia np. w Niemczech), a polska ludność otwarcie manifestowała przywiązanie do cesarza.

Nie znaczy to jednak, że w Galicji nie istniały problemy na tle narodowym. Głównym konfliktem były antagonizmy pomiędzy Polakami, a dopiero formującym się ukraińskim ruchem narodowym, którego nikt jeszcze nie traktował poważnie. Oprócz tego politycy polscy aktywnie dążyli do celu, jakim było przekształcenie Austro – Węgier w monarchię trialistyczną, z członem polskim.