Akt 5 listopada - postanowienia, skutki, znaczenie

W połowie roku 1916 Państwa Centralne zdawały sobie sprawę z tego, że ich sytuacja strategiczna pogarsza się z każdym miesiącem. Ogromne straty poniesione przez Niemców w bitwach pod Verdun i Sommą, jak również przez Austriaków w czasie ofensywy Brusiłowa powodowały, że państwa te szukały gorączkowo możliwości wykorzystania nowych rezerw ludzkich. Z tego też powodu coraz większe znaczenie miała kwestia polska. To właśnie na terenach zajętego Królestwa Polskiego władze niemieckie widziały możliwość znalezienia świeżych rekrutów. Aby ich wykorzystać należało jednak podjąć kroki, które miały zjednać Polaków do idei walki za Państwa Centralne.

5.11.1916 cesarze niemiecki i austro – węgierski wydali specjalny dokument, w którym ogłaszali powstanie niezależnego Królestwa Polskiego. Państwo to miało pozostawać w stałym sojuszu z Niemcami i Austro – Węgrami. Dokument nie określał precyzyjnie granic nowego państwa, nie wybrano też oficjalnego króla (miano to zrobić dopiero w „sprzyjających okolicznościach”). Władzę w państwie oddano Tymczasowej Radzie Stanu, później zaś, w roku 1917, Radzie Regencyjnej.  Szefem Komisji Wojskowej został mianowany Józef Piłsudski.

Plan utworzenia Królestwa Polskiego pokrywał się w dużej mierze z niemiecką koncepcją Mitteleuropy – utworzenia po zwycięskiej wojnie dużej liczby uzależnionych od Niemiec państw na Wschodzie, które osłabiłyby Rosję i utrwaliły dominację niemiecką w tym rejonie Europy.

Akt 5 listopada przyniósł prawdziwe umiędzynarodowienie sprawy polskiej, od tego bowiem czasu liczyć się z nią musiały także wielkie mocarstwa, chcące przeciągnąć Polaków na swoją stronę, bądź też przynajmniej zachęcić ich do neutralności w tym konflikcie. Dokument z 5 listopada nie spełniał wszystkich nadziei Polaków, wielu z nich słusznie domyślało się też prawdziwych motywów jego wydania. Był on jednak jednym z pierwszych kroków na drodze ku prawdziwej niepodległości, jako że utworzone na mocy aktu struktury władzy stały się później zalążkiem administracji odrodzonej Rzeczpospolitej.