O rozmieszczeniu gleb w Polsce decydują warunki klimatyczne i występujące skały macierzyste gleb (efekt historii geologicznej).
W warunkach klimatu Polski dominują gleby bielicowe, brunatne i płowe – ok. 80% powierzchni kraju. Występują one praktycznie w całym kraju, a ich rozmieszczenie charakteryzuje duża mozaikowość (występowanie obok siebie płatów różnych typów gleb) będąca efektem zróżnicowania skał macierzystych (na niżu głównie piasków lub glin morenowych).
Gleby bielicowe (zajmują ok. 25% powierzchni kraju) tworzą się głównie na piaskach i piaskach gliniastych – np. na równinach sandrowych i na polach wydmowych wzdłuż nizinnych rzek Polski oraz w górach pod borami.
Gleby brunatne (ok. 50% powierzchni kraju) rozwijają się m.in. na glinach i piaskach gliniastych wysoczyzn morenowych Polski Środkowej i Północnej oraz na utworach pylastych Wyżyn Polskich (gleby brunatne właściwe i wyługowane), jak również na gliniastej zwietrzelinie tworzącej się w Karpatach i Sudetach (gleby brunatne kwaśne).
Gleby płowe (zajmujące szacunkowo ok. 5% powierzchni Polski) rozwijają się na utworach pylastych, m.in. na Pogórzu Karpackim, czy na Wyżynie Lubelskiej.
Gleby bagienne zajmują aż 8% powierzchni Polski (w dawnych wiekach więcej). Występują lokalnie na terenach podmokłych w sąsiedztwie wybrzeża bałtyckiego oraz w dolinach rzek i zagłębieniach jeziornych, głównie w Polsce północnej i wschodniej (np. w dolinie Biebrzy i na Polesiu Lubelskim).
Mady rzeczne, zajmujące ok. 5% powierzchni kraju występują na aluwiach w dolinach wielkich rzek – zwłaszcza Wisły, Odry i Warty. Największy obszar ich występowania to delta Wisły – Żuławy Wiślane.
Czarne ziemie utworzyły się na ilastych utworach dawnych plejstoceńskich jeziorzysk przedlodowcowych. Występują m.in. na Pojezierzu Kujawskim, na Równinie łowicko-Błońskiej na południowy-zachód od Warszawy, w okolicach Pyrzyc na Pomorzu Zachodnim oraz pod Wrocławiem. Zajmują one w sumie ok. 2% powierzchni naszego kraju.
Czarnoziemy rozwinęły się na lessach na Przedgórzu Sudeckim (Płaskowyż Głubczycki) i w pasie Wyżyn Polskich (Wyżyna Miechowska na północny-wschód od Krakowa i Wyżyna Opatowska na zachód od Sandomierza) i Wyżyn Ukraińskich (okolice Hrubieszowa) ora lokalnie na Pogórzu Karpackim (okolice Przemyśla). Zajmują one tylko ok. 1% powierzchni Polski.
Rędziny – zajmujące też ok. 1% powierzchni kraju - występują lokalnie na wapieniach i marglach Lubelszczyzny (zwłaszcza okolice Chełma), Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej oraz Pienin i Tatr i na gipsach w Niecce Nidziańskiej (rędziny siarczanowe).
Gleby inicjalne – na piaskach oraz skałach litych bądź usypiskach skalnych występują w górach (m.in. w Tatrach), na wybrzeżu (np. w okolicy Łeby) oraz w okolicy Olkusza (tzw. Pustynia Błędowska). Gleby antropogeniczne zaś dominują w miastach oraz w terenach przemysłowych (np. na Górnym Śląsku).
W górach można zaobserwować piętrowość glebową, nawiązującą do piętrowości roślinnej i charakteru skały macierzystej. W wapiennych i dolomitowych Tatrach Zachodnich w reglu dolnymi wytworzyły się rędziny i gleby brunatne. W krystalicznych Tatrach Wysokich pod zbiorowiskiem roślinnym górskiego boru świerkowego (występuje zarówno w reglu górnym, jak i reglu dolnym) rozwinęły się bielice górskie. W reglu górnym i w piętrze kosodrzewiny występuje nagromadzenie kwaśnego igliwia. W Tatrach Zachodnich tworzą się rędziny butwinowe, a w Tatrach Wysokich rankery. Profil glebowy jest tam płytki i jest w nim dużo okruchów skalnych (tzw. szkieletu). W piętrze hal i turni przeważają gleby inicjalne i słabo wykształcone.