Izolacja uniemożliwia przepływ genów miedzy populacjami, co prowadzi do powstania nowych gatunków, czyli specjacji.
Typy izolacji:
1. Izolacja prezygotyczna – obejmuje mechanizmy, które zapobiegają zapłodnieniu komórki jajowej. Wyróżniamy:
• izolację ekologiczną – populacje zajmują różne nisze ekologiczne, w związku z czym nie kontaktują się ze sobą; wraz z upływem czasu następuje ich zróżnicowanie genetyczne
• izolację etologiczną – organizmy należące do różnych gatunków nie krzyżują się za sobą, gdyż ze względu na różnice w zachowaniach godowych nie są dla siebie atrakcyjne płciowo
• izolację mechaniczną – organizmy należące do różnych gatunków mają odmienną budową anatomiczną narządów rozrodczych, co uniemożliwia im kojarzenie się ze sobą
• izolację gametyczną – plemniki samców mogą zapłodnić tylko komórki jajowe samic tego samego gatunku, bowiem obumierają w drogach rodnych samic gatunków blisko spokrewnionych
• izolację czasową – populacje zamieszkują ten sam obszar, ale ich kwitnienie (rośliny) lub pora godowa (zwierzęta) przypada na inny czas
2. Izolacja postzygotyczna – obejmuje mechanizmy, które po powstaniu zygoty uniemożliwiają skuteczną reprodukcję:
• nieprzerywalność zygot – komórka jajowa ginie zaraz po zapłodnieniu lub zygota obumiera w stadium embrionalnym
• młodociane osobniki nie dożywają wieku reprodukcyjnego
• niepłodność mieszańców – w wyniku krzyżówek międzygatunkowych powstają mieszańce, które choć dożywają do wieku rozrodczego, nie mogą się rozmnażać, gdyż są sterylne
• załamanie się pokolenia mieszańców – mieszańce są płodne i wydają potomstwo, które jednak nie przeżywa lub jest sterylne