Bezpośrednie dowody ewolucji są to kopalne formy wymarłych organizmów odnalezione w wyniku badań paleontologicznych. Ukazuję one zmiany jakie zaszły w organizmach w trakcie trwania ewolucji.
Wyróżniamy:
• skamieniałości – są to szczątki lub całe organizmy, a także ślady ich bytowania zachowane w skałach osadowych. Do skamienienia, czyli fosylizacji dochodzi w warunkach beztlenowych, które powstały w wyniku przykrycia martwych organizmów przez warstwy osadu. Najczęściej skamieniałościami są twarde tkanki takie jak zęby, kości, pancerze, muszle, czy skorupy. Rzadko zdarza się, aby fosylizacji ulegały także tkanki miękkie. Skamieniałościami są np. amonity, trylobity, konodonty, graptolity, szczątki szkieletu Archaeopteryxa (praptaka).
 |
| Skamieniała ryba/Daniel Miłaczewski (21.11.2005)/commons.wikimedia.org |
• odciski – są to odciśnięte fragmenty ciała roślin lub zwierząt zachowane pomiędzy dwoma warstwami skały osadowej. Odciskami mogą być zarówno twarde jak i miękkie tkanki. Najczęściej są to części organów roślin (np. liście paproci, skrzypów i widłaków), muszle mięczaków i pancerze skorupiaków. Zaliczamy tutaj także tropy, czyli odciski stóp zwierząt np. dinozaurów.
• odlewy – powstają w wyniku uzupełnienia pustych przestrzeni w skale po skamieniałościach (które uległy rozkładowi i zostały wypłukane) przez wykrystalizowane minerały lub drobnoziarnisty osad. W ten sposób powstają odlewy oddające kształt zewnętrznych fragmentów ciała np. muszli mięczaków, czy pancerzy trylobitów. Odlewy wewnętrzne, czyli ośródki odwzorowują natomiast budowę wewnętrzną np. wnętrze puszki mózgowej, czy łodygi roślin.
• formy przejściowe – są to wymarłe organizmy, które posiadały cechy charakterystyczne dla dwóch grup systematycznych np. ryb i płazów (Ichtiostega), czy gadów i ptaków (Archaeopteryx).
• żywe skamieniałości – są to przedstawiciele wymarłych grup organizmów, które przetrwały do dnia dzisiejszego w nieznacznie zmienionej formie np. latimeria, hatteria, miłorząb dwuklapowy.