Piękne jest miłosierdzie przychodzące w czasie utrapienia, jak chmury deszczowe - w czasie posuchy.
(Syr 35,24)
Miłosierdziem Bożym nazywa się troskę Boga o każde stworzenie, zwłaszcza o ludzi. Nawet kiedy człowiek popełnia błąd, to może liczyć na litość, współczucie i pomoc Pana. Bóg nigdy nie zostawia ludzi w potrzebie i zawsze obdarza wsparciem. W Piśmie Świętym mamy liczne przykłady próśb o okazanie miłosierdzia np. Zmiłuj się nade mną, Boże, w swojej łaskawości, w ogromie swego miłosierdzia wymaż moją nieprawość! (Ps 51,3). Jednak na miłosierdzie – podobnie jak na łaskę – nie da się zapracować, nie da się go wymusić. Bóg obdarza miłosierdziem według własnego uznania i nawet jeśli raz nim obdarował, to może je cofnąć (Jr 16,5). Dlatego powinno się pamiętać, że Bóg jest również sprawiedliwy i karze za grzechy, choć czyni to niechętnie: Nie mów: „Jego miłosierdzie zgładzi mnóstwo moich grzechów”. U Niego jest miłosierdzie, ale i zapalczywość, a na grzeszników spadnie Jego gniew karzący. (Syr 5,6)
Miłosierdzie jest jednym z tych przymiotów Boga, który każdy człowiek powinien odnaleźć i pielęgnować w samym sobie. Przykładem miłosierdzia człowieka nad bliźnim jest historia Samarytanina, który zaopiekował się poszkodowanym przez zbójów mężczyzną:
Pewien człowiek schodził z Jerozolimy do Jerycha i wpadł w ręce zbójców. Ci nie tylko że go obdarli, lecz jeszcze rany mu zadali i zostawiwszy na pół umarłego, odeszli. Przypadkiem przechodził tą drogą pewien kapłan; zobaczył go i minął. Tak samo lewita, gdy przyszedł na to miejsce i zobaczył go, minął. Pewien zaś Samarytanin, będąc w podróży, przechodził również obok niego. Gdy go zobaczył, wzruszył się głęboko: podszedł do niego i opatrzył mu rany, zalewając je oliwą i winem; potem wsadził go na swoje bydlę, zawiózł do gospody i pielęgnował go. Następnego zaś dnia wyjął dwa denary, dał gospodarzowi i rzekł: "Miej o nim staranie, a jeśli co więcej wydasz, ja oddam tobie, gdy będę wracał". Któryż z tych trzech okazał się, według twego zdania, bliźnim tego, który wpadł w ręce zbójców?” On odpowiedział: „Ten, który mu okazał miłosierdzie”. Jezus mu rzekł: „Idź, i ty czyń podobnie!” (Łk 10,30-37)
Również inne przypowieści - o zbłąkanej owcy (Łk 15, 1-7) czy o zagubionej drachmie (Łk 15, 8-10) – mają podobny wydźwięk.
To jak człowiek zachowuje się wobec bliźnich, czy okazuje im miłosierdzie, wpływa również na to jak Bóg traktuje człowieka. W Ewangelii św. Mateusza przy opisie Sądu Ostatecznego słowa Jezusa brzmią następująco: Zaprawdę, powiadam wam: Wszystko, co uczyniliście jednemu z tych braci moich najmniejszych, Mnieście uczynili. Dlatego, choć miłosierdzie zależy od woli Boga, to jednak postępując z miłością i troską wobec braci i sióstr, człowiek ma większe szanse na wsparcie i litościwość Pana. Tak samo wygląda kwestia przebaczenia – Bóg wybacza tylko tym ludziom, którzy potrafią wybaczyć innym.
W Starym Testamencie najczęstszą nazwą stosowaną do określenia miłosierdzia Bożego jest słowo „hesed”, co dosłownie oznacza „pełna miłości życzliwość”. Wyraz ten pojawia się w Starym Testamencie aż 254 razy i dotyczy najczęściej relacji między Bogiem a Narodem Wybranym: Odwrócili niesforne plecy, byli twardego karku i nieposłuszni. Miałeś dla nich cierpliwość przez lat wiele. Mimo to, dzięki wielkiemu miłosierdziu Twemu, nie wytępiłeś ich i nie opuściłeś, albowiem Tyś Bogiem łaskawym i miłosiernym (Ne 9,29). Przedmiotem miłosierdzia jest zatem Izrael, z którym Bóg zawarł przymierze i któremu okazał cierpliwość w czasach buntu. Trzeba jednak podkreślić, że w Starym Testamencie są również fragmenty,
