Boga możemy poznać przez Jego dzieła i do takiego poznania dochodzi za pomocą ludzkiego rozumu. Istnieje jednak jeszcze jeden sposób poznania, niezależny od człowieka i jest nim Objawienie Boże. Jest ono aktem wolnej woli Boga, a także aktem Jego miłości oraz życzliwości względem ludzi. Objawienie przynosi człowiekowi odpowiedź na pytania o cel i sens życia.
Objawienie się bóstwa nazywane jest w teologii epifanią (z gr. „ukazanie się, objawienie”). W przypadku chrześcijaństwa możemy jednak wyróżnić jeszcze dwa terminy: teofanię i chrystofanię.
Teofania to widzialne ukazanie się Boga. Choć w Starym Testamencie jest napisanie, że nikt z żywych Boga oglądać nie może (Pan rzekł do Mojżesza: Zstąp na dół i upomnij lud surowo, aby się nie zbliżał do Pana, chcąc Go zobaczyć, gdyż wielu z nich przypłaciłoby to życiem Wj 19,21), to jednak Bóg na przestrzeni wieków ukazywał się ludziom. Izajasz ujrzał Pana siedzącego na wysokim tronie (Iz,6,1), a Mojżesz rozmawiał z Bogiem twarzą w twarz (Wj,33,11). Również w czasie chrztu Jezusa doszło do epifanii – rozstąpiło się niebo i pojawił Duch pod postacią gołębicy (Mk, 1, 9-11).
Drugie określenie – chrystofania – dotyczy objawienia się Jezusa jako Mesjasza. Dochodzi do niego w czasie chrztu w Jordanie (Mt 3, 16-17) oraz na górze Tabor, kiedy Jezus jedyny raz za życia ziemskiego objawia się uczniom „w postaci Bożej”. Jednak przede wszystkim chrystofanią nazywa się objawienie Jezusa Zmartwychwstałego.
Historia Objawienia
Ponieważ przedmiotem Objawienia jest sam Bóg, człowiek potrzebuje szczególnego przygotowania, aby Objawienie przyjąć. Bóg udzielał się ludziom stopniowo, zarówno przez swoje słowa (Kto bowiem stał w radzie Pana, widział i słyszał Jego słowo? Kto nadsłuchiwał Jego słowa i usłyszał je? Jer, 23,18) , jak i wydarzenia w dziejach. To przyzwyczajenie człowieka do Siebie nazywane jest "pedagogią Bożą". Możemy rozróżnić kilka etapów Objawienia, przy czym należy pamiętać, że w każdej z rzeczy stworzonych znajduje się świadectwo Boga. Oznacza to, że Bóg zaczął objawiać się ludziom wraz z początkiem świata.
Pierwszymi ludźmi, którzy dostąpili Bożego Objawienia byli pierwsi rodzice. Pomimo grzechu pierworodnego i wygnania z raju, Bóg nie zaprzestał troszczyć się o człowieka i odsłaniać przed nim Swojej Tajemnicy. Za następny etap możemy uznać zawieranie przymierzy z ludźmi – najpierw z Noe, później z Abrahamem, aż końcu z całym Izraelem jako Ludem Wybranym. Bóg wysyłał również swoich proroków, którzy mieli przygotować Lud Boży na przyjęcie Zbawiciela. Zbawiciela wszystkich narodów, a nie tylko Izraela. Jednak kulminacją Objawienia i jego Pełnią było wysłanie do ludzi Syna Bożego, Jezusa Chrystusa. Wielokrotnie i na różne sposoby przemawiał niegdyś Bóg do ojców przez proroków, a w tych ostatecznych dniach przemówił do nas przez Syna (Hbr 1, 1-2). Jezus Chrystus jest jako jedna z osób boskich podmiotem Objawienia, jako Syn (który stał się człowiekiem) jest jego przedmiotem, natomiast jego życie, męka i zmartwychwstanie to proces Objawienia. Przez Jezusa Chrystusa Bóg zawarł z ludzkością wieczne przymierze.
Chrystusem jest nazywany Słowem, bo jest ostatecznym Słowem Ojca do ludzi. Bóg powiedział nam już wszystko, właśnie przez Swojego Syna i innego Objawienia nie będzie. Św. Jan od Krzyża ujmuje to w następujący sposób: Przez to jedno Słowo powiedział nam wszystko naraz i nie ma już nic więcej do powiedzenia (...).
Objawienie publiczne
Objawienie Boże, zawarte w Piśmie Świętym i wyjaśniane w Tradycji Kościoła, jest nazywane Objawieniem publicznym. Jego treść jest obowiązująca dla wszystkich członków Kościoła Katolickiego. Jest ono nazywane publicznym w celu odróżnienia go od objawień prywatnych – wizji pojedynczych osób. Objawienie publiczne jest zakończone. Teraz zadaniem Kościoła jest jego przekazywanie i szerzenie Ewangelii. Istnieją dwie drogi przekazywania Objawienia: pisemna – Pismo Święte i ustna – Święta Tradycja. To w nich zawarty jest depozyt wiary, czyli objawione Prawdy, których – pod nazwą „dogmaty” – strzeże instytucja Kościoła. Do Kościoła należy również interpretacja i przywilej wnikania w znaczenie Objawienia.
Objawienie prywatne
Choć wszystko zostało już powiedziane i innego Objawienia nie będzie, to ludzie wciąż mają do czynienia z wizjami, rozumianymi jako przeżycia podczas których ukazują się byty nie z tego świata. Takie wizje mogą być halucynacjami, ale także przekazami od Boga. Kościół wnikliwie bada owe przypadki i do tej pory za prawdziwe objawienia zostało uznane tylko dwadzieścia kilka wizji Matki Bożej. Nazywane są one objawieniami prywatnymi i nie należą do depozytu wiary. Oznacza to, że nie powszechnego obowiązku wiary w owe objawienia. Przyjmuje się, że ich celem jest przypominanie ludziom o tym, co zostało już objawione, a nie uzupełnienie Objawienia. Miejsca objawień prywatnych, nawet tych nieuznanych, są zazwyczaj miejscami pielgrzymek wierzących. Zdarza się również, że wizje, które Kościół odrzucił jako nieprawdziwe, stają się przyczyną powstania nowej sekty.