Według dokumentów Soboru Watykańskiego I (1869-1870) cud, obok proroctw, stanowi potwierdzenie Objawienia Bożego w oczach człowieka, gdyż jest argumentem zewnętrznym i odbieralnym zmysłami, w przeciwieństwie do wewnętrznych i niewidzialnych pomocy Ducha Świętego. Katechizm Kościoła również łączy cuda z Objawieniem, którego są „znakami” oraz przyznaje im „racje wiarygodności”, gdyż zadaniem cudu jest umocnienie ludzi w wierze.
W słownikach teologicznych cudem nazywa się wydarzenie spowodowane Boską interwencją, które wykracza poza naturalny porządek rzeczy. Cud jest znakiem rzeczywistości nadprzyrodzonej na Ziemi. A ponieważ Bóg nigdy nie działa chaotycznie i bezcelowo to każde niezwykłe wydarzenie, które zainicjuje niesie za sobą przesłanie, religijne orędzie, które Bóg – Ojciec kieruje do swoich „dzieci”.
Sobór Watykański I potępił ludzi, którzy nie wierzą w możliwość cudu albo zaprzeczają, że cud można rozpoznać. Problem stanowi jednak fakt, że w oficjalnej nauce Kościoła „cud” nie został jednoznacznie zdefiniowany. Nauka o cudach była domeną Ojców Kościoła, a obecnie jest kontynuowana przez teologów. Szczególnie często punktem wyjścia do rozważań o cudzie staje się definicja św. Augustyna:
Cud to : fakt wzniosły, nadzwyczajny, przekraczający możliwości natury i niespodziewany dla osoby, która go podziwia.
Oraz definicja św. Tomasza, która mówi, że cud to coś, co uczynił Bóg poza porządkiem natury.
Również u Św. Tomasza można spotkać klasyfikację cudów na: supra naturam (cuda, które mają charakter nadnaturalny), praeter naturam (to te cuda, które dokonują się z pominięciem naturalnych przyczyn) oraz contra naturam (cuda wbrew naturze). Do pierwszej kategorii zaliczymy np. przemianę wody w wino w Kanie Galilejskiej, do drugiej cudowne uzdrowienia, a do ostatniej np. chodzenie po wodzie.
W dzisiejszej teologii raczej unika się sformułowań, które miałyby sugerować, że cud się dokonał contra naturam.
Pojęcie cudu pojawia się w procesie beatyfikacji i kanonizacji, albowiem to właśnie cud wskazuje na świętość osoby przez którą Bóg działał. Przy procesie beatyfikacji wymagany jest jeden cud i wtedy człowiek, który go dokonał otrzymuje tytuł „błogosławionego”. Aby osoba została kanonizowana wymagane jest potwierdzenie kolejnego cudu, który miał miejsce już po jej beatyfikacji. Zatem w procesie kanonizacji nie są brane pod uwagę cuda dokonane za życia potencjalnego świętego Kościoła Katolickiego, ale po jego śmierci.
Uzdrowienia
Przy okazji procesu wynoszenia na ołtarze pojawiają się zazwyczaj cuda uzdrowienia. Do dziś obowiązują następujące kryteria (określone przez Benedykta XIV w XVIII w.) przy uznawaniu uzdrowień:
1. Choroba, z której zostaje się uzdrowionym, musi być ciężka, tak że wyleczenie z niej jest niemożliwe lub przynajmniej trudne.
2. Choroba nie może być już w stadium zaniku, tak że mogłaby się cofnąć samoistnie.
3. Nie mogą być aplikowane żadne lekarstwa, a gdy już zostały podane, stwierdzona musi być ich nieskuteczność.
4. Uzdrowienie musi być natychmiastowe.
5. Uzdrowienie musi być całkowite.
6. Przed uzdrowieniem nie może mieć miejsca żaden nagły kryzys na skutek podawania określonego środka; jeśli tak było, nie należy mówić o cudownym uzdrowieniu, gdyż można je częściowo lub też całkowicie wytłumaczyć w sposób naturalny.
7. Po uzdrowieniu nie może nastąpić nawrót choroby.
Cud eucharystyczny
Oprócz uzdrowień często pojawia się określenie „cud eucharystyczny”. Kościół uznał 130 takich cudów, a ich liczba wciąż rośnie.
Cud eucharystyczny przyjmuje różne postacie. Może być przemianą hostii w kawałek prawdziwego ludzkiego ciała oraz przemianą wina mszalnego w krew. Obok cudów przeistoczenia, spotykamy się również z uzdrawiającą mocą Eucharystii – przyjęcie komunii świętej powoduje uzdrowienie. Występują także, uznawane za cudowne, posty eucharystyczne. Mówi się o nich wtedy, kiedy jedynym pokarmem przyjmowanym przez osobę jest codzienna Eucharystia. św. Mikołaj z Flüe w Szwajcarii przeżył w ten sposób 20 lat. Do cudów eucharystycznych zaliczane są także wszelkie przypadki krwawiących hostii oraz hostii, które nie ulegają zniszczeniu pomimo upływającego czasu.