Doktryna religijna (łac. doctrina – nauka) to zbiór wierzeń, dogmatów, norm moralnych oraz zasad liturgicznych odnoszących się i funkcjonujących w obrębie danej religii. Jej treści dotyczą zarówno natury sacrum (w tym Boga), jak i świata oraz człowieka. Są zawarte w mitach, pismach świętych i traktatach teologicznych.
Kosmologia
Kosmologia religijna jest jednym z działów doktryny religijnej. Obejmuje wyobrażenia dotyczące kosmosu – wszechświata. W jej ramach można wyróżnić:
1) kosmogenezę/kosmogonię – czyli teorię mówiącą o pochodzeniu świata oraz o celu jego powstania; w jej ramach można dodatkowo wyodrębnić geogonię, tj. naukę o powstaniu ziemi, oraz biogenezę, naukę o powstaniu życia.
2) kosmografię – czyli teorię, która zajmuje się kwestią struktury świata oraz jego rozwoju w czasie i w przestrzeni.
3) kosmoeschatologię – czyli teorię, która przedstawia wizję końca świata i czasów ostatecznych.
Teologia
W religioznawstwie teologia jest działem doktryny religijnej zajmującym się kwestią pochodzenia boga bądź bogów (tzw. teogonia), określeniem ich natury, wzajemnych relacji oraz ich stosunku do świata i człowieka. Niektórzy badacze wyróżniają jeszcze teoeschatologię, która zajmuje się śmiercią boga bądź bogów.
Eschatologia
Eschatologia (gr. eschatos – ostateczny; logos – nauka) to część doktryny religijnej zajmują się tzw. rzeczami ostatecznymi. Omawia zagadnienia dotyczące końca świata, sądu ostatecznego, losów człowieka po śmierci, życia pozagrobowego oraz kwestie ewentualnej nagrody i kary (np. nieba, piekła).
Antropologia religijna
Antropologia religijna jest częścią doktryny zajmującą się ogólną teorią człowieka. Jej przedmiotem jest natura człowieka (kwestie dotyczące ciała i duszy), jego pochodzenie i przeznaczenie, relacje z bogami bądź siłami nadprzyrodzonymi oraz losy pośmiertne. Zajmuje się również zagadnieniami dotyczącymi miejsca i roli człowieka w życiu doczesnym. Nauka o duszy jest częścią antropologii i nazywa się pneumatologią. Zagadnieniem zbawienia człowieka zajmuje się z kolei soteriologia.
Soteriologia
Soteriologia jest częścią doktryny religijnej, która zajmuje się zagadnieniami związanymi ze zbawieniem, tzn. winą człowieka i kwestią odkupienia go przez boga/ bóstwo (np. chrześcijaństwo) bądź samodzielnego wyzwolenia (np. buddyzm).
Dogmat
Dogmatem w naukach religioznawczych nazywa się końcowy etap formowania się doktryny religijnej, tzn. tę jej wersję, która została uznana przez hierarchię danej religii za obowiązującą i ostateczną. Dogmaty są przyjmowane przez wiernych bezkrytycznie i nie mogą być podważone.
Mit
Mity (gr. mythos – opowiadanie) to opowieści sakralne, których celem jest wyjaśnienie zagadnień dotyczących bytu, świata, życia i śmierci, dobra i zła oraz przeznaczenia człowieka. Stanowią odpowiedzi na pytania typu „dlaczego świat jest taki, jaki jest?” czy „po co żyjemy?”. Odpowiedzi te są ukryte za alegorią i bogatą symboliką.
Pierwotnie mity były przekazywane wyłącznie ustnie. Dzielą się na: kosmogoniczne (zajmujące się światem i jego powstaniem), antropologiczne (mówią o człowieku), genealogiczne (przekazują informację o pochodzeniu ludzi oraz o rodach i plemionach), a także historiozoficzne (dotyczące ważnych wydarzeń).
