Ateizm (gr. atheos – bezbożny) jest poglądem zaprzeczającym istnieniu jakichkolwiek bogów, bóstw i sił nadprzyrodzonych (w tym Boga religii monoteistycznych). Nazywany bywa „niewiarą”. Wiąże się z zanikiem praktyk religijnych i desakralizacją życia. Jest przeciwieństwem teizmu i deizmu.
Częstą przyczyną przyjęcia poglądu ateistycznego jest trudność wyjaśnienia obecności zła i cierpienia w świecie. Ateizm może również być konsekwencją negatywnych doświadczeń człowieka, które spowodowały kryzys jego wiary. Przyczyn przyjmowania przez ludzi poglądu o nieistnieniu boga należy również upatrywać w uznawanych przez nich koncepcjach epistemologicznych czy ontologicznych (np. jeśli dana osoba przyjmuje, że istnieje tylko to czego można doświadczyć za pomocą zmysłów, to automatycznie nie będzie mogła uznać istnienia Boga ).
Istnieje wiele odmian ateizmu. Można jednak wyróżnić trzy główne postawy:
- ateizm teoretyczny, który podaje „rozumowe dowody” przeciwko istnieniu Boga, tj. opiera się na argumentacji filozoficznej i naukowej;
- ateizm sceptyczny, wskazujący na nieweryfikowalność stwierdzeń religijnych;
- ateizm praktyczny – obywanie się bez Boga i religii w życiu codziennym nie będące wynikiem jakiś głębszych przemyśleń.
Ateizm występuje już od czasów starożytnych – wówczas reprezentowali go m.in. Epikur i Lukrecjusz. Upowszechnił się jednak dopiero wraz z nadejściem epoki oświecenia w XVII i w XVIII w. Ateistami byli m.in. F. Nietzsche, S. Freud, B. Russell, K. Marks i F. Engels.
Ateista może odznaczać się tolerancyjną obojętnością wobec religii bądź poddawać ją krytyce i z nią walczyć. Czasami ateizm wiąże się również ze zjawiskiem antyklerykalizmu. Dziś około 2,3% ludności świata określa siebie jako ateistów.