„Żywot człowieka poczciwego” gatunkowo nawiązuje do literatury parenetycznej, bardzo popularnej w średniowieczu. Jednak wówczas ziemianin – prosty szlachcic – nie zasługiwał na tego rodzaju uwagę, nie poświęcano mu specjalnego miejsca w literaturze. W renesansie każdy człowiek wart jest poznania i każdemu potrzebny jest wzorzec. Charakterystyczne dla renesansowego światopoglądu jest połączenie właściwego postępowania ze szczęściem osobistym. Przestrzeganie norm moralnych, wypełnianie swoich obowiązków, kształtowanie charakteru – wszystko to przynosi człowiekowi radość i spełnienie. To nie jest tylko ciężka praca, to także recepta na właściwe używanie życia.
Rej przedstawia obraz idealny szlachcica-ziemianina, a więc człowieka: uczciwego, pracowitego i oddanego ojczyźnie. Dzieło podzielone na trzy księgi, osobno przedstawia powinności każdego wieku: młodości, wieku dojrzałego i starości. Wraz z wiekiem zmieniają się bowiem obowiązki i rozrywki człowieka. Pewne cechy są jednak uniwersalne. Należą do nich: pracowitość, uczciwość, religijność i wolność.
W młodym wieku najważniejsza jest nauka – najpierw w domu rodzinnym, skąd wynosi się dobre wychowanie i pobożność (Rej był zwolennikiem reformacji i ją stawia tu za wzór). Do pełnej edukacji potrzebne są też podróże, poznawanie innych kultur i obyczajów. Dzięki podróżom młody człowiek zdobywa obycie towarzyskie i potrafi znaleźć się na dworze. Umiejętność zachowania się pośród ludzi, przestrzeganie zasad grzeczności, kultura osobista to ważny element edukacji, wpływa bowiem na to, jak człowiek postrzegany jest przez innych. Młodość to także czas nauki sztuki walki. W przyszłości może zaistnieć konieczność obrony ojczyzny i każdy szlachcic musi być na to przygotowany. Jest to jednak wyłącznie przejściowy etap w życiu, ponieważ przeznaczeniem ziemianina jest powrót do swego majątku i uprawa roli.
Wiek średni to okres stabilizacji, założenia rodziny i dbania o swój majątek. Żywot ziemianina ukazany jest w sposób sielski. Życie na wsi, choć wymaga wiele pracy, przynosi poczucie egzystencji doskonale harmonijnej i satysfakcję. Nie brakuje tu też rozrywek, zarówno towarzyskich, jak i umysłowych. Z kolei najważniejsze obowiązki ziemianina to: dbanie o swoje ziemie i podległych mu chłopów, uczestniczenie w życiu politycznym i wychowywanie dzieci.
Autor podkreśla, by wobec chłopów nie stosować przemocy, szanować ich pracę i zawsze postępować uczciwie. Rej ponad wszystko ceni cnotę umiaru, w pracy i w przyjemnościach. Człowiek ma prawo do zabawy i rozrywek, ale musi umieć z nich rozsądnie korzystać.
W ostatnich latach życia ziemianin powinien zachować pogodę ducha, mimo iż jego ciało trapią liczne choroby. Starość powinna być okresem radosnego wspominania życia, a nie bezustannym lękiem przed śmiercią. Dlatego trzeba żyć uczciwie i godnie, tak, by niczego nie żałować. Z wiekiem człowiek staje się też mądrzejszy, a swoją mądrością powinien służyć młodym.
Przestrzeganie zasad właściwego postępowania pozwala człowiekowi cieszyć się spokojnym sumieniem, czerpać radość z każdej pracy i ze spokojem patrzeć w przyszłość. Autor potępia wszelki zbytek, obżarstwo i pijaństwo, przepych, zbytnią dumę i niepohamowany gniew.
Rej przywołał w „Żywocie...” metaforę pustej karty (tabula rasa), jaką jest człowiek nowonarodzony. To od niego w głównej mierze zależy, co na tej karcie zostanie zapisane: jakie uczynki, cnoty i jakie grzechy. Nagrodą dla tych, którzy żyją według tych zaleceń, jest dobra sława, która pozostaje po ich odejściu.