Proza historyczna po 1945 - charakterystyka, twórcy, przykłady - strona 2

źródeł cywilizacji („Opowieść o siedmiu mędrcach”, „Labirynt”), ukazywały czasy wielkich przełomów, jak „Przemija postać świata”, a także sięgały do średniowiecznej Francji („Kamienie wołać będą”) czy historii XV–wiecznej Anglii („Sir Tomasz More odmawia”). Naczelną formułą opisującą pisarstwo Malewskiej jest z pewnością filozoficzno-etyczny charakter tej prozy.

Po 1956 roku dzięki odwilży na wielką skalę rozwinął się z kolei nurt prozy parabolicznej, która pod maską historii komentowała bieżące wydarzenia polityczne. Za sztandarowe przykłady tego rodzaju poetyki uznaje się: powieści Jerzego Andrzejewskiego („Bramy raju”, „Ciemności kryją ziemię”), eseistykę Zbigniewa Herberta („Obrona Templariuszy”) czy Jacka Bocheńskiego („Boski Juliusz, „Nazo poeta”). Należy jednak pamiętać, że bardzo wiele utworów powstałych w okresie komunizmu można odczytywać w perspektywie parabolicznej, mimo że na pierwszy rzut oka nie kojarzy się ich z tą strukturą.

Wielkim tematami prozy historycznej stały się w tym kontekście: epoka wojen napoleońskich, powstanie listopadowe i powstanie styczniowe. Dzieła traktujące o czasach kampanii Napoleona to np.: obszerny cykl Mariana Brandysa „Koniec świata szwoleżerów”, „Jeniec Europy” Juliusza Dankowskiego czy – z najnowszej literatury – „Warunek” Eustachego Rylskiego. Powstanie listopadowe pojawiło się np. w: „Listopadowym wieczorze” Andrzeja Kijowskiego, „Wielkim Księciu” Jarosława Marka Rymkiewicza czy w „Wariacjach pocztowych” Kazimierza Brandysa.

Najwięcej inspiracji dostarczyło jednak pisarzom powstanie styczniowe. Tego okresu dotyczyła pentalogia Władysława Terleckiego („Spisek”, „Dwie głowy ptaka, „Powrót z Carskiego Sioła”, „Lament”), opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza („Noc czerwcowa”, „Zarudzie”, „Heidenreich”) czy „Ballada o wzgardliwym wisielcu oraz Dwie gawędy styczniowe” Stanisława Rembeka.

Współczesna proza historyczna z pewnością zakwestionowała wzorzec walterscottowski (zaadaptowany w polskiej literaturze przez Henryka Sienkiewicza) poprzez redukcję wątku romansowego, odejście od przezroczystej, trzecioosobowej narracji, achronologiczność, afabularność, inną koncepcję postaci (nie człowiek działający, ale człowiek myślący). Najbardziej jaskrawą krytykę Sienkiewicza przeprowadziła Hanna Malewska w powieści „Panowie Leszczyńscy”, stanowiącej nawiązanie do Trylogii, a także Teodor Parnicki w dziele „I u możnych dziwny”.

Polecamy również:

  • Literatura socrealistyczna - cechy, twórcy, przykłady

    Główną odmianą prozy socrealistycznej była tak zwana „powieść produkcyjna”. Dzieła należące do tego gatunku zaczęły powstawać na szeroką skalę po zjeździe ZZLP w Szczecinie, na którym przyjęto socrealizm jako doktrynę obowiązującą w sztuce. Okres prozy produkcyjnej przypadł więc na lata... Więcej »

  • Mały realizm (mała stabilizacja) - definicja, cechy, twórcy

    Mały realizm to nazwa orientacji artystycznej w polskiej prozie lat 60. i 70., która nawiązywała – z jednej strony – do powieści socrealistycznej, z drugiej – do prozy środowiskowej okresu międzywojnia. Mały realizm był jednym z najważniejszych zjawisk okresu „małej stabilizacji”. Więcej »

  • Nurt chłopski - definicja, twórcy, przykłady

    Nurt chłopski w literaturze polskiej istniał co najmniej od okresu Młodej Polski, reprezentowali go tacy twórcy jak: Jan Kasprowicz, Władysław Orkan, Stanisław Młodożeniec czy Julian Przyboś. Szczególny kształt kierunek ten osiągnął w latach 60. XX wieku. Więcej »

  • Nurt polityczny i nurt rozrachunkowy - charakterystyka, twórcy, przykłady

    Nurt polityczny był jedną z odmian polskiej prozy socrealistycznej. Przykładami powieści politycznych były: „Władza” Tadeusza Konwickiego, „Zdobycie władzy” Czesława Miłosza, „Obywatele” Kazimierza Brandysa, „Dni klęski” Wojciecha Żukrowskiego czy „Uczta... Więcej »

  • Proza awangardowa i eksperymentalna - charakterystyka, twórcy, przykłady

    Prozę awangardową w polskiej literaturze reprezentuje przede wszystkim pisarstwo Witolda Gombrowicza, które nie było wydawane w kraju aż do 1956 roku, a po dwóch latach złagodzenia cenzury zostało objęte ponownym zakazem druku (od 1958 roku). W tym czasie ukazały się ważne powieści autora... Więcej »

Komentarze (0)
Wynik działania 3 + 1 =
  • Najnowsze
  • Losowe
Ostatnio komentowane
l
• 2023-10-01 12:30:44
nudne to
• 2023-10-01 11:52:10
macie
• 2023-09-30 17:00:17
to jest super edukujące zadanie
• 2023-09-29 08:07:38
3434444f234fcvqr4
• 2023-09-27 12:30:26