Poezja lingwistyczna to nurt w obrębie polskiej liryki, który pojawia się pod koniec lat 50. XX wieku. Nawiązuje on do tradycji Awangardy Krakowskiej.
W centrum tego nurtu znajduje się językowy eksperyment – lingwiści traktują słowo jako narzędzie docierania do znaczeń ukrytych i nieoczywistych. Szczególnie interesujące jest dla tej poezji rozbijanie utartych schematów językowych, powiedzeń czy konwencji stylistycznych. Lingwiści obnażają również paradoksy słowa, a także jego ograniczone możliwości w nazywaniu świata i oddawaniu prawdy o rzeczywistości. Ważną płaszczyzną penetrowaną przez ten nurt poetycki jest język kolokwialny i tkwiący w nim potencjał. Najistotniejszy zabieg w poezji lingwistycznej sprowadza się do tworzenia znaczących neologizmów, nie chodzi tu jednak jedynie o gry słowne pełniące funkcję estetyczno-rozrywkową, ale o budowanie swoistej filozofii języka i rzeczywistości.
Lingwiści konstruują swoje własne, niemal hermetyczne światy, które stanowią swoisty azyl, mogą być nawet wyrazem kontestacji tego, co realne. Szczególnie znaczący jest historyczny kontekst, w którym rodzi się ten nurt, czyli komunizm uniemożliwiający literaturze mówienie pełnym głosem. Poezja lingwistyczna niejednokrotnie czerpie swoje inspiracje właśnie z nowomowy obecnej w prasie, w przemówieniach partyjnych czy w telewizji, demaskując jej sztuczność i zakłamanie.
Jak zaznacza Stanisław Burkot, nurt lingwistyczny ma również bardziej ogólne motywacje, wynika z wojennego doświadczenia totalnej katastrofy świata i niemożności znalezienia dla niej odpowiednich słów.
Poezja lingwistyczna - przedstawiciele i przykłady
Jednym z najważniejszych przedstawicieli poezji lingwistycznej jest Miron Białoszewski, którego językowe pasje zapowiada już jego debiutancki tomik poetycki pt.: „Obroty rzeczy” (1956), szczególnie zaś dochodzą one do głosu w jego kolejnych książkach: „Rachunek zaściankowy”, „Mylne wzruszenia”, „Było i było”.
Innym ważnym twórcą tego nurtu jest Tymoteusz Karpowicz, który w swoich zbiorach („Gorzkie źródła”, „Kamienna muzyka”, „Znaki równania”, „W imię znaczenia”) tworzy ze słów świat zupełnie odmienny od świata realnego, skomplikowany i nieprzejrzysty. Warto również pamiętać o twórcach takich jak Zbigniew Bieńkowski („Trzy poematy”, „Liryki i poematy”) i Edward Balcerzan („Morze, pergamin i ty”, „Podwójne interlinie”, „Późny wiek”).
Nurt lingwistyczny miał wielkie znaczenie i oddziałał istotnie na poezję Nowej Fali, a więc: Stanisława Barańczaka, Adama Zagajewskiego, Ryszarda Krynickiego czy Juliana Kornhausera.