Geneza
Powieść autorstwa Kornela Makuszyńskiego po raz pierwszy została opublikowana w 1932 roku. Od samego początku cieszyła się dużą popularnością, o czym świadczą kilkukrotne realizacje filmowe utworu. Najpierw jako film w reżyserii Kazimierza Tarnasa (1994), a następnie jako serial telewizyjny.
Czas i miejsce akcji
Większość wydarzeń rozgrywa się w Warszawie i okolicach, skąd pochodziła rodzina Borowskich. W momencie gdy główna bohaterka opuszcza rodzinny majątek, akcja przenosi się do Zakopanego, gdzie Irenka spędza dłuższy czas w poszukiwaniu swojej ciotki. Bohaterowie Kornela Makuszyńskiego żyją w okresie dwudziestolecia międzywojennego.
Tytuł
Tytuł powieści odwołuje się przede wszystkim do postaci głównej bohaterki – trzynastoletniej Ireny Borowskiej. Z powodu dużej popularności utworu zwrot ten jest już traktowany jako utarty związek frazeologiczny wskazujący na osobę o dużym, nieokiełznanym temperamencie, która w swoich decyzjach kieruje się emocjami i uczuciami. Prędzej działa niż myśli. Te cechy najlepiej oddają charakter dziewczynki.
Styl
Cała powieść została napisana w sposób zabawny i żartobliwy, pełna jest dowcipu słownego czy sytuacyjnego. Uśmiech budzą także wybrane kreacje postaci. Należy do nich między innymi młoda bohaterka urzekająca swoją trzpiotowatością, jej zupełne przeciwieństwo – nobliwy i poważny pan Podkówka czy ciotki dziewczynki. W sposób wybudzający uśmiech zostały także opisane sytuacje uczuciowe Irenki, jej zauroczenie Zbyszkiem i z kolei brak zainteresowania z jego strony. Wszystkie wymienione elementy sprawiają, że książka Kornela Makuszyńskiego czyta się szybko, lekko oraz porywa swoją żywiołowością.