Geneza
Księga powstała prawdopodobnie pod koniec niewoli babilońskiej, w której naród izraelski przebywała na przełomie V-IV w. p.n.e., lub też po jej zakończeniu na terenie Palestyny, na co mogłyby wskazywać właściwości języka, w jakim została napisana. Język hebrajski w księdze jest bowiem przesycony naleciałościami aramejskimi, perskimi oraz greckimi.
Należy do literatury mądrościowej, a za jej twórcę przyjęło się uważać Salomona. Autorstwo Salomona należy jednak traktować raczej symbolicznie, gdyż język użyty w księdze wskazuje, iż została ona napisana wiele wieków później. Z całą pewnością można powiedzieć, iż twórca „Pieśni nad Pieśniami” znał zarówno wcześniejsze księgi Pisma Świętego, jak też literaturę pozabiblijną (zwłaszcza asyro-babilońską). Księga składa się z sześciu luźno ze sobą powiązanych poematów, zwanych pieśniami.
„Pieśń nad Pieśniami” inaczej zwana „Pieśnią Najpiękniejszą” oznacza, iż utwór ten jest najdoskonalszy w swoim gatunku.
Księga znalazła uznanie zarówno wśród Żydów, jak i teologów chrześcijańskich. Znalazła uwielbienie i pochwałę już na przełomie I i II stulecia n.e., kiedy to rabbi Akiba tak wychwalał ową księgę: „Świat cały nie jest wart tego dnia, w którym „Pieśń nad Pieśniami” została dana Izraelowi.”
W sensie dosłownym księga jest rozmową kochanków, którym wtóruje chór, jednak teologowie doszukują się w niej symbolicznego znaczenia, gdzie rozmowa tęskniących do siebie młodych ludzi, jest alegorią rozmowy Boga ze swoim ludem.
Czas i miejsce akcji
Czas i miejsce akcji są opisane tylko szczątkowo. Wiadomo, że dziewczyna czeka co wieczór na swojego wybranka, że wychodzi w nocy, aby go poszukać.
Na łożu mym nocą szukałam umiłowanego mej duszy (…)
Miejsce akcji jest nieokreślone, wiadomo tylko tyle, że dziewczyna pracuje w winnicy i wychodzi na spacer do ogrodu i że w pobliżu miejsca, w którym mieszka jest miasteczko, a nieopodal rozpoczyna się pustynia:
Kim jest ta, co się wyłania z pustyni wśród słupów dymu, owiana wonią mirry i kadzidła, i wszelkich wonności kupców? (…)
Zeszłam do ogrodu orzechów, by spojrzeć na świeżą zieleń doliny (…)
Synowie mej matki rozgniewali się na mnie, postawili mnie na straży winnic (…)
Spotkali mnie strażnicy, którzy obchodzą miasto (…)
Motywy Pieśni nad Pieśniami
Miłość
„Pieśń nad Pieśniami” jest pochwałą miłości i jej siły oraz wartości, jaką daje życiu człowieka. Miłość przedstawiona w „Pieśni…” jest miłością prawdziwą, która jest w stanie pokonać każdą przeciwność losu. Nadaje życiu sens i jest jedyną trwałą wartością, która jest silniejsza nawet od śmierci.
Miłość, która łączy kochanków wymaga od nich wielu wyrzeczeń. Oblubieńcy tęsknią czekając spotkania, tęsknią za sobą. Potrzebują bliskości i każda chwila spędzona w odosobnieniu, jest dla nich cierpieniem. Pozostając w rozłączeniu kochankowie wzajemnie wychwalają swoje przymioty.
Miłość kochanków przestawiona jest w wymiarze fizycznym. Z wypowiedzi oblubieńców emanuje erotyzm. Ich słowa przepojone są rosnącym napięciem seksualnym.
Kochankowie dzięki swojemu uczuciu doświadczają wszystkich odcieni miłości. Jest więc niepewność, tęsknota, ból, ale też euforia, zauroczenie i ogromne pokłady pozytywnej energii, jaką daje człowiekowi miłość.
Podsumowaniem niech będą słowa „Pieśni…” , określające potęgę miłości:
(…) bo jak śmierć potężna jest miłość, a zazdrość jej nieprzejednana jak Szeol, żar jej to żar ognia (…) wody wielkie nie zdołają ugasić miłości, nie zatopią jej rzeki (…)