Geneza „Kamizelki”
Bolesław Prus pisanie „Kamizelki” zakończył w 1882 r. Opublikował ją w redagowanych przez siebie „Nowinach”.
Czas i miejsce akcji „Kamizelki”
Nowela oparta jest na zabiegu inwersji. Najpierw poznajemy finał, czyli dowiadujemy się o śmierci „pana”. Można powiedzieć, że jest to czas „rzeczywisty”, kiedy obecność narratora zaznacza się najwyraźniej. Panuje wtedy zima (podobnie jak na końcu utworu, kiedy początkowa sytuacja narracyjna powraca), która ma zresztą także znaczenie symboliczne.
Historia małżeństwa natomiast trwa od kwietnia do listopada i rozgrywa się w Warszawie, przeważnie w zwykłej, szarej kamienicy. W opowieści wspomniana jest także brama między Ogrodem Botanicznym a Łazienkami.
„Kamizelka” - motywy literackie w noweli
Motyw choroby
Choroba staje na drodze dwojga ludzi, zmieniając ich dotychczasowy sposób funkcjonowania. Wywołuje cierpienie fizyczne i psychiczne oraz poczucie bezradności i niemocy wobec wyroków losu. Wpływa na wzajemne relacje, choć w noweli Prusa nie rujnuje miłości, a nawet ją umacnia.
Motyw rodziny
Mąż – przedstawiony w sytuacji choroby i bezradności. Nie może wziąć na siebie obowiązku utrzymania rodziny, ponieważ nie pozwala mu na to stan zdrowia. Staje się zależny od swojej żony, jednak jest to relacja pełna miłości i zrozumienia.
Żona – jej siła ma podwójny charakter. Z jednej strony sprostać musi zaistniałej sytuacji (tzn. chorobie męża, konieczności intensywnej pracy), z drugiej – swoim spokojem i duchową równowagą musi zapewnić mężowi poczucie bezpieczeństwa. Oddana i kochająca, jest kobietą należącą do gatunku „siłaczek”.
Motyw kłamstwa
Kłamstwo w noweli „Kamizelka” służy umacnianiu miłości, budowaniu szczęścia i poczucia bezpieczeństwa. To nietypowa funkcja kłamstwa, zwykle kojarzy się ono przecież ze zdradą i brakiem zaufania. Tu jednak motywowane jest miłością i wzajemną chęcią obdarowania się nadzieją.
Motyw miłości
Miłość ukazana została tu w sposób szczególny, nowy, pozbawiony patosu. Nie padają w „Kamizelce” żadne wielkie słowa, siły uczucia domyślamy się na podstawie relacji narratora. Nie jest to więc miłość romantyczna. Jej dyskretna intensywność jest przejmująca i w mocny sposób oddziałuje na życie dwojga ludzi.
Motyw śmierci
Dowiadujemy się o niej już na początku utworu. Potem, kiedy przywołana zostaje historia małżeństwa, cały czas przenika budowaną atmosferę budowanej sytuacji, która stanowi przecież dowód miłości dwojga ludzi. Strach przed śmiercią narasta w miarę rozwoju choroby mężczyzny, nie daje się jej przeczucia zagłuszyć kłamstwem.
Po śmierci męża kobieta zmuszona jest opuścić dotychczasowe miejsce zamieszkania. Sprzedaje też kamizelkę, która ma dla niej znaczenie emocjonalne.
Motyw Żyda
W noweli Żyd-handlarz najpierw odkupuje od wdowy parasolkę i kamizelkę, a potem sprzedaje ubranie narratorowi „Kamizelki”. Nie chce dać wiary w sentymentalną wartość kamizelki, dlatego próbuje zawyżyć jej rzeczywistą wartość. W końcu jednak zgadza się sprzedać ją za pół rubla.