Książka Józefa Czapskiego porusza bolesny i tragiczny temat w polskiej historii. Opisując sowiecką rzeczywistość w czasie II wojny światowej autor przedstawia nam historie jednostkowych bohaterów, których życiorysy skłaniają do refleksji nad ludzkim życiem i jego wartością. Czapski daje świadectwo swojego przerażenia spowodowanego niszczycielską siłą Sowietów, która uśmierciła tysiące niewinnych istnień w akcie potężnej niesprawiedliwości. Pisarz głęboko zastanawia się także nad tym, jakie czynniki decydują o czyimś życiu lub śmierci. Czy jest to przeznaczenie, wynik przypadku, siła woli samej ofiary, wiara czy też niezłomna nadzieja na ocalenie.
Przedstawiając jednostkowe historie polskich oficerów i innych napotkanych podczas podróży ludzi, Józef Czapski podkreśla, że każdy ma swoją osobną, równie ważną dla przebiegu dziejów, historię. Ofiary, choć stłamszone i upodlone przez system sowiecki, włączone w bezkształtną i bezimienną masę, posiadają swój własny głos, który przemawia w tekście Czapskiego.
Najważniejszymi tematami poruszonymi przez pisarza w toku narracji są problemy, z jakimi borykało się polskie dowództwo, codzienne trudy życia w obozie jenieckim, rozpacz ludzi poniewieranych na terenach ZSRR bez możliwości ewakuacji poza jego granicę – autor opisuje rzeczywistość, która w pewnym momencie stała się nie do zniesienia.