Geneza
Pierwsze wydanie Na nieludzkiej ziemi miało miejsce w 1949 roku w Paryżu przez Instytut Literacki. Przez wiele lat podlegała ścisłej cenzurze. W Polsce książka została wydana kilkukrotnie – pierwszy raz w latach 80 w obiegu podziemnym. Legalnie ukazała się w 1990 roku nakładem wydawnictwa Czytelnik.
Styl i kompozycja
Książka Józefa Czapskiego posiada znakomitą narrację, prócz głównego toku rozważań zawierająca liczne dygresje na temat historii Rosji i Azji – dzięki temu czytelnik może zapoznać się ze sposobem życia niektórych tamtejszych ludów i społeczeństw. Prócz historii pisarz porusza także temat samej literatury, opisuje swoje relacje z innymi twórcami, wybitnymi przedstawicielami literatury rosyjskiej. Dzieło ma charakter wspomnieniowy i jej głównym bohaterem jest sam autor. Książka składa się z trzech głównych części, różniących się od siebie tematyką rozważań. Są to kolejno: Wspomnienia starobielskie, Na nieludzkiej ziemi oraz Prawda o Katyniu – ostatnia z nich stanowi test przekładu artykułu ogłoszonego we Francji w 1945 roku.
Świadectwo cierpienia
Książka Józefa Czapskiego wpisuje się w kanon dzieł traktujących o tragedii spowodowanej wprowadzeniem komunistycznej utopii. Prowadzona była przez władze sowieckie z wyjątkowym okrucieństwem. Tekst jest efektem wnikliwej obserwacji dojrzałego i wrażliwego humanisty – obiektem jego zainteresowania stały się przede wszystkim sowieckie obozy jenieckie i nieludzkie metody, którymi traktowano niewinnych ludzi. W pewnym sensie Czapski stworzył także apel, formę domagania się prawdy o sprawie katyńskiej oraz o odtajnienie wszelkich tajemnic z tego okresu. Tylko w taki sposób naród może odrobić najważniejszą dla siebie lekcję historii. Na nieludzkiej ziemi stanowi pierwszy tego typu opis totalitaryzmu sowieckiego.