Tytuł fraszki „Na dom w Czarnolesie” wskazuje na tematykę autobiograficzną, jednak jej treść ma charakter raczej religijny. Apostrofa z pierwszych wersów:
Panie, to moja praca, a zdarzenie Twoje;/ Raczyż błogosławieństwo dać do końca swoje! (...)
nadaje utworowi formę modlitwy.
Dom w Czarnolesie to wielki skarb poety i nie chodzi, rzecz jasna, o jego wartość materialną. To miejsce, gdzie poeta jest szczęśliwy, gdzie żyją jego najbliżsi, gdzie znalazł spokój i sens życia. Dlatego to właśnie za ten dom – symbolizujący to, co najdroższe – dziękuje on Bogu, którego uważa za dawcę wszelkich dóbr. Choć dom jest wynikiem starań autora, nie posiadałby go, gdyby nie otrzymał go od Stwórcy – stąd określenie: „moja praca, a zdarzenie Twoje”.
Czarnolas, który tak kocha, nie jest urządzonym z przepychem pałacem, a jednak twórca nie zazdrości nikomu bogactwa:
(…) Inszy niechaj pałace marmorowe mają/ I szczerym złotogłowem ściany obijają,/ Ja, Panie, niechaj mieszkam w tym gnieździe ojczystym (…).
Poeta wie, że prawdziwych wartości nie da się przeliczyć na pieniądze. Za stoikami głosi, że szczęście to cnota, umiar i czyste sumienie, dlatego w dalszej części prosi Boga:
(…) A Ty mnie zdrowiem opatrz i sumieniem czystym,/ Pożywieniem uczciwym, ludzką życzliwością,/ Obyczajami znośnymi, nieprzykrą starością (…).
W tym krótkim utworze Kochanowski wymienia wszystko to, co uważa za najistotniejsze. Wierzy też jednak, że los człowieka zależy ostatecznie od Boskiej woli, dlatego prośba do Stwórcy jest pełna pokory.
Wiersz został napisany trzynastozgłoskowcem, ze średniówką po siódmej sylabie. Forma ta, naśladująca grecki heksametr, uważana była najodpowiedniejszą dla utworów o podniosłym nastroju. Rymy są, co charakterystyczne u Kochanowskiego, dokładne, żeńskie, gramatyczne. Całość zaś bardzo krótka – zaledwie ośmiowersowa.