Opis kosmogonii biblijnej
Biblia przedstawia dwa opisy stworzenia świata i człowieka. Oba zostały umiejscowione w „Księdze Genesis”, której sama nazwa oznacza początek, źródło. Pierwsza z biblijnych kosmogonii pokazuje stworzenie świata jako proces etapowy, którego Bóg dokonał w ciągu siedmiu dni. Opis rozpoczyna się zdaniem „Na początku Bóg stworzył niebo i ziemię”, a następnie pojawiają się kolejne obrazy elementów rzeczywistości powoływanych do istnienia. Następstwo owych etapów nie jest przypadkowe. Pierwszy etap kosmogonii sprowadza się do oddzielenia światła od ciemności, czyli ustanowieniu określonego porządku. Potem Bóg stwarza niebo i ocean. Następnie pojawia się ląd i flora. W dalszej kolejności powstają ciała niebieskie (słońce, księżyc i gwiazdy). Następnym etapem jest stworzenie zwierząt. Ostatnim zaś ogniwem kosmogonii okazuje się człowiek.
Interpretacja aktu stworzenia
Ten biblijny opis nasuwa kilka podstawowych wniosków. Po pierwsze, sześciodniowy akt powoływania świata do istnienia, jest uzasadnieniem religijnego porządku żydowskiego, w którym siódmy dzień tygodnia (sobota), dzień kiedy Pan odpoczął, jest dniem świątecznym. Po drugie, świat w interpretacji biblijnej jest dziełem Boga. Mamy tu do czynienia z kreacją „ex nihilo” (z niczego), ponieważ materią, z której powstaje rzeczywistość jest Logos (czyli Boże słowo). Pierwotną naturą świata jest harmonia, której źródło stanowi świętość stwórcy. Światło i ciemność mają znaczenie symboliczne, wskazują na czytelny ład moralny – oddzielenie dobra od zła.
Istotną część biblijnego obrazu stanowi zdanie, które jest konkluzją każdego kolejnego dnia stworzenia: „I ujrzał Pan, że było dobre”. Wyraźnie wskazuje ono, że w teologii judeo-chrześcijańskiej świat jest dobry, a zło nie pochodzi od Boga, ale od szatana. Zło jest więc zawsze słabsze, nie ma podstawy ontycznej (związanej z bytem), przejawia się jedynie jako zaprzeczenie dobra. Inaczej aspekt ten przedstawia się w światopoglądzie gnostycznym, gdzie dobro i zło to dwie jednakowo mocne siły.
Warto również zauważyć, że w Biblii stworzenie świata jest procesem zaplanowanym przez Boga, stanowi część planu zbawienia. Moment powołania rzeczywistości do istnienia stanowi tu początek historii świętej („historia sacra”), która będzie miała swój określony koniec.
Stworzenie człowieka
Pierwszy opis stworzenia świata został zwieńczony obrazem szóstego dnia, w którym Bóg powołał do życia człowieka. Jest to bardzo znamienny fragment, ponieważ podkreśla się tu kilka istotnych elementów. Człowiek zostaje tu przedstawiony jako korona stworzenia, najdoskonalszy z tworów Pana. Ponadto mówi się o tym, że człowiek został stworzony „na obraz i podobieństwo” samego Boga, a więc jest istotą wyjątkową, posiadającą w sobie pierwiastek nadprzyrodzony. W tym samym wersecie pojawia się również znaczące zdanie: „mężczyzną i kobietą stworzył ich”. Biblijny obraz podkreśla więc równość kobiety i mężczyzny, którzy razem zostają powołani do życia, otrzymują Boże błogosławieństwo i podobne zadania:
Rozmnażajcie się i czyńcie sobie ziemię poddaną
Drugi opis stworzenia
Drugi opis kosmogonii pojawia się nieco dalej. Jak zaznacza Artur Sandauer, obie wersje stworzenia świata wykazują znaczące różnice. W wypadku tego drugiego obrazu Bóg nie tworzy już świata z niczego, ale jest przedstawiony za pomocą metafory garncarza, który wszystkie elementy rzeczywistości lepi z gliny. Opis ten musiał powstać wcześniej, ponieważ nie mieści się w nim abstrakcyjne wyobrażenie o Logosie, z którego można wykreować materię. Centralne miejsce w owym obrazie zajmuje powołanie do życia Adama-mężczyzny. Zostaje on umieszczony w Edenie, krainie wiecznej rozkoszy, i to dla niego Bóg stwarza zwierzęta, a następnie towarzyszkę życia, czyli kobietę. Jak więc pisze Sandauer:
Atmosferę, która tu panuje, można określić jako haremową i androcentryczną. Wszystko – dla przyjemności mężczyzny: dla niego to tworzy Jahweh, z wyjętego mu we śnie żebra, Ewę. Jest w tym coś z obyczajowości dworu orientalnego.
Tradycyjnie opis ten jednak interpretuje się jako obraz, który przedstawia istotowe pokrewieństwo między mężczyzną i kobietą oraz ich wzajemną bliskość. Adam mówi o Ewie, że:
(…) ta dopiero jest ciałem z mego ciała i kością z moich kości.
Metaforyczność
Oba opisy stworzenia świata i człowieka zostały napisane językiem metaforycznym. Z tego powodu pomimo kontrowersji, jakie wzbudziła teoria ewolucji, Kościół zaakceptował światopogląd naukowy i uznał, że sprzeczność pomiędzy dyskursem naukowym i religijnym polega na posługiwaniu się odmiennym typem języków, które traktują o tym samym.