Ogólna charakterystyka
Izrael
Ewangelia świętego Mateusza została napisana w języku greckim, ponieważ była przeznaczona dla chrześcijan greckojęzycznych. Różni się ona od trzech pozostałych przekazów kanonicznych w kilku ważnych aspektach. Mateusz był uczniem Jezusa i napisał swoją Ewangelię o życiu i śmierci Chrystusa, kładąc szczególny nacisk na rolę Izraela w dziejach zbawienia. Jak wskazuje Wilfrid J. Harrington, tylko w relacji Mateusza pojawiają się sceny podkreślające odejście od wizji Żydów jako narodu wybranego. Najważniejszą z nich jest opowieść o męce Chrystusa, w której Żydzi głośno domagają się ukrzyżowania Jezusa i przyjmują na siebie odpowiedzialność za Jego śmierć. Inaczej zachowują się natomiast u Mateusza poganie – akceptują tajemnicę objawienia. W ten sposób przesłanie Mesjasza zyskuje wymiar uniwersalny, jest skierowane do całego świata, co znajduje odzwierciedlenie w słowach Zbawiciela skierowanych do uczniów w epilogu Ewangelii:
Idźcie i nauczajcie wszystkie narody.
Prawo miłości
Ponadto Mateusz wiele uwagi poświęca zagadnieniu Prawa. W jego wizji działalność Jezusa stanowi doskonałe wypełnienie Bożego przymierza z człowiekiem, a także przewartościowuje twarde wymogi prawa. Chrystus ujawnia tu wyższy sens prawa, którego istotą jest przykazanie miłości. Mateusz pokazuje również, że w przeciwieństwie do Starego Testamentu, nowe przymierze daje człowiekowi nadprzyrodzoną łaskę w ofierze Jezusa, dzięki której będzie on mógł sprostać wymogom przykazań.
Ostatnie przesłanie
Ewangelia świętego Mateusza kończy się poleceniem apostołom „nauczania wszystkich narodów” i obietnicą pozostania Jezusa przy swoich wyznawcach:
A oto ja jestem z wami po wszystkie dni, aż do końca świata.
Struktura
Ewangelia składa się z prologu, epilogu i pięciu części. Prolog, w którym Jezus jest nazywany „synem Abrahama” znajduje szczególny odpowiednik w epilogu, gdzie Chrystus objawia się jako Mesjasz wszystkich narodów. Mamy tu do czynienia z wyraźnym podziałem starej i nowej historii zbawienia, czyli z przejściem od idei narodu wybranego do idei eschatologii uniwersalnej. Z kolei pięć części pomiędzy prologiem i epilogiem składa się z partii narracyjnej i mowy.
Najważniejsze wydarzenia
1. Dzieciństwo Jezusa (Prolog)
a) Szczegółowy rodowód od Abrahama, linia rodu Dawidowego
b) Trzech mędrców ze Wschodu
c) Ucieczka do Egiptu
d) Rzeź niewiniątek
2. Przygotowanie do publicznej działalności i jej początki w Galilei
a) Chrzest Jezusa z rąk Jana Chrzciciela
b) Kuszenie na pustyni
c) Kazanie na Górze
3. Ujawnienie zbawczej misji Jezusa
a) Dziesięć cudów
b) Mowa misyjna
4. Konflikt Jezusa z faryzeuszami
a) Przypowieści o królestwie Bożym
5. Rozwój publicznej działalności
a) Powołanie dwunastu apostołów
b) Mowa o wspólnocie
c) Śmierć Jana Chrzciciela
d) Dwukrotne rozmnożenie chleba
6. Nauczanie Jezusa w Judei i w Jerozolimie
a) Zaostrzenie konfliktu z faryzeuszami
b) Zapowiedzi męki
c) Triumfalny wjazd do Jerozolimy
7. Męka i zmartwychwstanie
a) Ostatnia Wieczerza
b) Zdrada Judasza
c) Modlitwa w Ogrojcu
d) Uwięzienie Jezusa i sąd Sanchedrynu
e) Wydanie Jezusa Piłatowi
f) Ukrzyżowanie
g) Złożenie ciała Jezusa do grobu
h) Objawienie zmartwychwstałego Chrystusa trzem Mariom