ZSRR jako przykład państwa totalitarnego

Wiek XX jest okresem w którym doszło do powstania nowej formy państwa – państwowości totalitarnej, której cechą charakterystyczną jest zamierzona kontrola wszystkich aspektów życia obywatela. W większości wypadków (jeśli nie we wszystkich) państwo totalitarne jest odpowiedzialne za liczne zbrodnie, dokonane na osobach niezgadzających się z władzą centralną. Charakterystycznymi cechami totalitaryzmu jest także kult jednostki i wodzowski charakter rządzącej partii. Jako dwa najbardziej jaskrawe przykłady dwudziestowiecznego totalitaryzmu podaje się III Rzeszę i Związek Radziecki.

Całkowita władza w ZSRR była sprawowana przez partię komunistyczną, która stanowiła elitę państwa, posiadającą znacznie większe przywileje niż ogół społeczeństwa. Możliwość dostania się do partii była regulowana przez odpowiedni stosunek do reprezentowanych przez nią poglądów, stąd też zapewnienie sobie lojalności owej „kadry przywódczej”. Jako że przyjęcie do Partii wiązało się z istotnymi przywilejami, większość obywateli wolała raczej starać się o członkostwo, niż aktywnie z nią walczyć. Pojawił się więc nowy model kontroli wewnętrznej, utrzymywany przez samych zainteresowanych.

Oczywiście, należy pamiętać, że również partia komunistyczna była kontrolowana przez osobę przywódcy, jaką to objął w latach 30. Józef Stalin, potem zaś jego następcy. To właśnie zdanie dyktatora było ostatecznym prawem w państwie i to on decydował o wszystkich reformach i zmianach. W Związku Radzieckim istniał silny kult jednostki – oznaczało to, że wszelkie sukcesy państwa przypisywano wyłącznie geniuszowi przywódcy, zaś za wszystkie niepowodzenia odpowiedzialni byli jego wrogowie. Józef Stalin był przedstawiany jako genialny autorytet w każdej dziedzinie życia i nauki.

Bardzo ważnym elementem państwa totalitarnego jest jego zamknięcie na świat i silne działania propagandowe. Władze Związku Radzieckiego starały się wmówić swoim obywatelom, że ich kraj jest najbogatszym i najpotężniejszym na świecie, wszędzie indziej zaś ludzie cierpią o wiele większą nędze i głód. Weryfikacja owych słów była niemożliwa ze względu na utrudnienia w zmianie miejsca zamieszkania i poruszania się nawet w obrębie kraju, nie mówiąc już  o wyjazdach zagranicznych. Władze państwowe starały się wprowadzić nowy język, tzw. „nowomowę” partyjną, w której pewne określenia i zwroty miały ściśle uregulowane, pozytywne lub negatywne znaczenie. Stąd też język przemówień i propagandy stał się językiem prawie symbolicznym, rytualnym. Odbiorcy nie musieli wnikać w treść przekazu, rozumiejąc jedynie ładunek emocjonalny i znaczeniowy, jaki niosły ze sobą odpowiednie określenia. Jednocześnie takie kształtowanie umysłów obywateli miało w założeniu prowadzić do stworzenia nowego typu „człowieka radzieckiego” - osoby wykonującej ślepo polecenia partii i wierzącej w ideały komunistyczne bez zbytniego ich analizowania.

Wreszcie kolejnym ważnym czynnikiem stawiającym Związek Radziecki w roli „przykładowego” państwa totalitarnego była kontrola społeczeństwa sprawowana przez rozbudowany i praktycznie wszechwładny aparat bezpieczeństwa. Najmniejsze nawet podejrzenie o nielojalność względem państwa i ideologii mogło zakończyć się aresztowaniem i karą więzienia, a nawet egzekucją. W ten sposób dochodziło do zastraszania nielicznych jednostek, które mogłyby stawić opór władzy.

Dążeniem władzy sowieckiej było stworzenie nowego modelu społecznego, w którym indywidualizm jednostki ludzkiej był czymś marginalnym, a prawdziwą siłą miała być jedynie ludzka masa, ślepo wierząca w ideologię nielicznej grupy wyższych urzędników, którzy czerpaliby z tego największe korzyści. Plan ten, jak również wielokrotnie powtarzane zbrodnie na własnych obywatelach, jak również innych narodach stawiają Związek Radziecki w czołówce najbardziej zbrodniczych państw w historii ludzkości.