Rządy Stalina w ZSRR - charakterystyka

Józef Stalin przejmował władzę w Związku Radzieckim wieloma etapami, wchodząc kolejno w sojusze z innymi członkami partii i pozbywając się ich, kiedy tylko przestawali mu być potrzebni. Stąd też trudno jest podać konkretną datę całkowitego przejęcia władzy przez Stalina. Historycy zgadzają się jednak ogólnie, że po roku 1930 to właśnie Stalin był niekwestionowanym i jedynym prawdziwym przywódcą Związku Radzieckiego, mimo formalnie niskiego stanowiska I sekretarza.

Rządy Stalina charakteryzują się niespotykanym wcześniej nasileniem terroru i rozbudową aparatu bezpieczeństwa, jak również przeprowadzeniem ambitnych, szeroko zakrojonych, ale jednocześnie zbrodniczych przemian w systemie społecznym i ekonomicznym ZSRR. To za czasów Józefa Stalina przeprowadzono na wsi proces kolektywizacji rolnictwa (łączenie gospodarstw prywatnych w wielkie kompleksy państwowe) i „rozkułaczania” (fizycznej eliminacji najbogatszych chłopów).  Brutalne metody łamania oporu chłopów, jak również jednoczesne odejście od wcześniejszej polityki NEP-u doprowadziły do załamania się produkcji rolnej. Jednocześnie w niektórych rejonach ZSRR (głównie na Ukrainie) doszło do klęski głodu, którą władza wykorzystała do planowanego wyniszczenia opozycji i buntujących się gospodarzy.

Jak już wspomniano, rządy Józefa Stalina to okres wielkich prześladowań jego przeciwników. Stalin był prawdopodobnie paranoikiem, który bał się zamachu na własne życie. Stąd też co jakiś czas oczyszczał swoje otoczenie z osób, które mogłyby być zbyt ambitne i mogły zagrozić jego pozycji. Do największej „czystki” doszło w latach 1937 – 1938, dotknęła ona głównie dowódców wojskowych, ale dotknęła ona także osób cywilnych i kierownictwa Partii. Aparat terroru, osławione NKWD, miało praktycznie nieograniczoną władzę nad życiem obywateli. Wszelkie próby oporu, bądź nawet podejrzenia o niesprzyjanie systemowi kończyły się aresztowaniem i egzekucją, bądź wieloletnim zesłaniem do jednego z wielu obozów pracy – łagrów.

Rzeczą znamienną jest, że Józef Stalin bardzo dbał o swój wizerunek propagandowy. W Związku Radzieckim doszło wtedy do prawdziwego kultu jednostki – każdy artykuł, książka czy nawet przemówienie musiały urzędowo zawierać przynajmniej jedną pochwałę przywódcy państwa. Aparat propagandowy dbał o to, by pokazywać Stalina jako dobrego „ojca” narodu, który chroni go przed zakusami „kapitalistów”. Wątpiący w ową wizję byli szybko eliminowani.