Dojście Stalina do władzy - data, okoliczności, opis

Józef Wissarionowicz Dżugaszwili, lepiej znany jako Józef Stalin, aż do połowy lat 20. był jedynie urzędnikiem partyjnym średniego szczebla. Ów pochodzący z Gruzji bolszewik nie wydawał się być przesadnie ambitny, mimo dosyć długiego stażu w partii, sięgającego jeszcze czasów rewolucji 1905 roku. Uczestniczył on w wojnie domowej, ze zmiennym szczęściem dowodząc przeciwko siłom białych i w wojnie z Polską, po czym zajął specjalnie dla niego stworzone stanowisko I sekretarza. Mimo że znajdował się on w otoczeniu Lenina, nie należał do najważniejszych z jego współpracowników.

Karta Stalina zaczęła się odwracać dopiero po śmierci wodza rewolucji w roku 1925. Stalin już wcześniej odpowiedzialny był za opiekę nad schorowanym Leninem, co wykorzystał do izolowania go od świata zewnętrznego. Po śmierci Lenina w łonie partii rozpoczęły się zakulisowe rozgrywki, mające na celu wyłonienie nowego przywódcy (bądź przywódców). Przez dłuższy czas naturalnym następcą Lenina wydawał się być Lew Trocki, jego bliski współpracownik, wyznający podobne poglądy. Jednakże spotkał się on z silną opozycją wewnątrzpartyjną, w której to pierwsze skrzypce grali Lew Kamieniew i Grigorij Zinoniew. Jeszcze przed śmiercią Lenina, bo od 1923 roku, znajdowali się oni w sojuszu z Józefem Stalinem. Uważali oni bowiem, że Stalin nadaje się na idealnego figuranta przy władzy, pozbawionego  charyzmy i woli rządzenia.

Szybko jednak okazało się, że Józef Stalin jest daleko bardziej ambitny i bezlitosny, niż przypuszczali jego niefortunni sojusznicy. Dosyć szybko wokół Stalina powstała nowa, silna grupa, dążąca do przejęcia władzy. W akcie desperacji zarówno Kamieniew, jak i Zinoniew weszli w przejściowy sojusz z Lwem Trockim, co jednak nie uratowało ich pozycji. W roku 1926 cała trójka straciła faktyczną władzę w partii, została usunięta ze swoich stanowisk, a w późniejszych latach zlikwidowana.

Przed Stalinem stanęła teraz perspektywa dalszego umocnienia swojej władzy w partii, potrzebował do tego jednak kolejnych sojuszników, co pozwoliłoby mu utworzyć wspólny front przeciwko wewnętrznym przeciwnikom. Przyszły dyktator znalazł owych pomocników w osobach Aleksieja Rychowa i Nikołaja Bucharina. Poparcia udzielił mu również szef OGPU (zreformowanego Czeka) – Wiaczesław Mienżyński. W ten sposób Stalin umocnił swoją władzę, formalnie jednak cały czas pozostając jedynie I sekretarzem (oficjalnym przywódcą partii, a przez to ZSRR był Michaił Kalinin).

W roku 1929 Stalin uznał, że również nowi sojusznicy nie są mu już potrzebni. W następstwie pokazowych, sfingowanych procesów Rychow i Bucharin zostali pozbawieni stanowisk i odsunięci od władzy. Podobnie jak Kamieniew i Zinoniew, również ta dwójka została ostatecznie zlikwidowana w czasie wielkich czystek (1936 – 1939).

Ostatnim krokiem do władzy było dla Stalina całkowite przejęcie kontroli nad NKWD. Dokonał tego po śmierci Mienżyńskiego w 1934 roku, kiedy to wprowadził na jego miejsce Gienricha Jagodę, potem zaś – Nikołaja Jeżowa. Na początku lat 30 wszystkie ważniejsze urzędy partyjne były obsadzone przez ludzi związanych ze Stalinem i całkowicie podporządkowanych jego woli. Od tego czasu Józef Stalin z prostego członka partii stał się faktycznym władcą całego Związku Radzieckiego.