Wybrany jeszcze za życia swojego ojca – Zygmunta Starego, Zygmunt August objął w roku 1548 Koronę oraz wielkie księstwo na Litwie. Szczególnie trudna okazała się pierwsza faza rządów ostatniego Jagiellona na tronie polskim. Od roku 1543 był żonaty z córką cesarza Ferdynanda I Habsburga. W chwili ślubu Habsburżanka miała siedemnaście lat, a zmarła już dwa lata później. Wtedy też zaczął się słynny i wielki romans króla z Barbarą Radziwiłłówną.
Zygmunt August i Barbara Radziwiłłówna wzięli pomimo protestów wszystkich ślub w roku 1547. Małżeństwo zostało zawarte w sekrecie oraz bez wcześniejszego zasięgnięcia opinii rady – zalegalizowanie możliwego potomstwa monarchy. W momencie ujawnienia zawartego związku wybuchł skandal – małżeństwo uznano za mezalians. Starano się przy tym atakować Barbarę ze wszystkich stron – nazywać ją nawet ladacznicą litewską.
Od tego czasu rozpoczęła się walka Zygmunta Augusta o koronację Radziwiłłówny. Pomimo licznych trudność, wielu gróźb króla oraz licznych obietnic, które musiał dać w zamian – ostatecznie koronacja żony odbyła się w roku 1550.
Tak więc osoba kontrowersyjna, co najmniej jak matka króla – Bona, została nową królową. Nie trwało to jednak długo, bowiem Barbara zmarła w maju w roku 1551.
Barbara Radziwiłłówna – Pochodzenie
Barbara Radziwiłłówna urodziła się w Wilnie, prawdopodobnie pod koniec roku 1520, zmarła natomiast jak – już było wspomniane, w roku 1551 w maju w Krakowie. Była córką kasztelana wileńskiego, wdową po wojewodzie nowogrodzkim – Stanisławie Gasztołdzie.
Na jej pierwszym mężu wymarł jego ród. Ze względu na ówczesne prawo litewskie, w tej sytuacji wszelkie dobra przypadały wielkiemu księciu. W efekcie brat Barbary – Mikołaj Rudy, późniejszy hetman i najbliższy polityczny współpracownik Zygmunta Augusta, zwrócił się o pomoc w tej kwestii do królowej Bony. Chciał bowiem aby jego siostra mogła korzystać przynajmniej z części majątku po zmarłym mężu.
Dzięki tym okolicznością Radziwiłłówna w roku 1543 poznała króla Zygmunta Augusta, który przyjechał do Gieranojów w celu załatwienia kwestii spadkowych. Pobyt monarchy został wówczas przedłużony – ofiarnym powodem miała być szerząca się zaraz. Jeszcze w trakcie trwania pierwszego małżeństwa monarchy z Elżbietą, romans był kontynuowany w Wilnie.