Pojęcie struktura etniczna opisuje zróżnicowanie narodowościowe państw i regionów. Niektóre kraje (np. Portugalia, czy Polska) są jednolite etnicznie. Inne (takie jak Federacja Rosyjska, czy Nigeria) są państwami wielonarodowościowymi. Jeśli któraś grupa etniczna dominuje w państwie (pod względem liczebności), to pozostałe grupy etniczne nazywamy mniejszościami narodowymi.
Jednym z ważnych wyróżników grup etnicznych/narodów jest ich język ojczysty. W krajach zróżnicowanych etnicznie obowiązuje język urzędowy (ewentualnie kilka, jak w Szwajcarii) – język najliczniejszej grupy etnicznej lub dawnej metropolii kolonialnej (np. jednym z języków urzędowych Kenii jest język angielski). Mieszkańcy Ziemi posługują się obecnie około 7 tysiącami języków i dialektów (w oparciu o pokrewieństwo zalicza się je do ponad 30 rodzin językowych).
Najwięcej ludzi posługuje się jako językiem ojczystym:
- językiem chińskim (właściwie kilka nieco różniących się wymową języków, stosujących wspólne pismo) – liczba mówiących 1,2 mld, najwięcej mieszkańców Chin (845 mln) posługuje się językiem mandaryńskim (język urzędowy Chin, w tym Tajwanu i jeden z urzędowych języków Singapuru), po około 50 mln ludzi (południowe Chiny, Tajwan, chińscy koloniści w Azji Południowo-Wschodniej) mówi językami: minnańskim i kantońskim;
- językiem angielskim – język ojczysty dla mieszkańców Wielkiej Brytanii, Irlandii, Australii, Nowej Zelandii, większości mieszkańców Stanów Zjednoczonych Ameryki i Kanady oraz części mieszkańców Republiki Południowej Afryki (>320 mln mówiących), jeśli jednak uwzględnimy również ludność krajów, w których język angielski jest językiem urzędowym (m.in. Indie - drugie na świecie pod względem liczby ludności) okaże się, że jest to najbardziej rozpowszechniony język na świecie (>1,7 mld użytkujących go w sprawach oficjalnych);
- językiem hindi – najpopularniejszy z języków indoaryjskich, język ojczysty dla około 180 mln mieszkańców Indii, język urzędowy w Republice Indii (tzw. pierwszy język dla ponad 400 mln Hindusów), używany też wśród indyjskich emigrantów (Fidżi, Surinam, Mauritius, Europa Zachodnia); inne popularne języki indoaryjskie to język bengalski (Indie i Bangladesz) – 180 mln i jęzuk urdu (Pakistan) – 60 mln;
- językiem hiszpańskim – najważniejszy język Ameryki Łacińskiej (od Meksyku po Argentynę, chociaż w największym kraju tego regionu mówi się po portugalsku), drugi pod względem liczby mówiących ojczysty język w USA, wywodzący się z dialektu kastylijskiego Hiszpanii, ojczysty język dla ponad 430 mln mówiących;
- językiem arabskim (225-285 mln mówiących), rozpowszechnionym wśród Arabów w Północnej Afryce, na Płw. Arabskim, w Lewancie (Syria, Liban, Palestyna) i Iraku, obok języka pisanego (klasyczny język arabski jako język Koranu jest też znany innym wyznawcom islamu – nie tylko Arabom) występuje też wiele dialektów mówionych.
Wśród rodzin językowych najwięcej osób posługuje się językami indoeuropejskimi (m.in. języki romańskie – w tym hiszpański, germańskie – w tym angielski, słowiańskie, irańskie, indoaryjskie – hindi, bengalski, urdu i inne). Są one ojczystymi językami dla prawie połowy mieszkańców Ziemi.
Niektóre dawniej powszechnie używane języki są obecnie martwe (np. łacina, stosowana jednak m.in. w systematyce roślin i zwierząt). Inne obecne w przeszłości tylko w liturgii (np. język hebrajski) dziś na powrót żyją (urzędowy język w Izraelu). Tworzą się też języki nowe, np. język afikaans, język potomków holederskich osadnikow z południowej Afryki. Wiele języków (zwłaszcza tych występujących tylko w formie mówionej) uznaje się za języki zagrożone wymarciem.
Język ojczysty jest tylko jednym z wyznaczników grup etnicznych i narodów, nie zawsze najważniejszym. To, że jest się członkiem jakiegoś narodu lub grupy etnicznej wynika ze świadomości członków, że do niego należą i jest efektem wspólnej historii, czasem dłuższej (Żydzi i pierwsze państwo żydowskie z XI w p.n.e.), czasem krótszej (Szwajcaria, której początki sięgają XIII w. n.e., ale mieszkańcy niektórych dzisiejszych kantonów stali się Szwajcarami dopiero w wieku XVI).
Przykładem na to, że język nie jest dla narodu najważniejszy mogą być Irlandczycy (4,5 mln w Republice Irlandii), którzy mimo wielosetletniej zależności od Anglików zachowali świadomość swojej odrębności ale poza nielicznymi wyjątkami (ok. 75 tys.) nie posługują się już na co dzień swoim celtyckim językiem, tylko językiem angielskim. Również chińscy muzułmanie – Hui, chociaż uznawani są za odrębny naród, używają języka mandaryńskiego. Podobnie zamieszkujący południową Belgię Walonowie mimo, że mówią po francusku, za Francuzów się nie uważają. Z kolei mieszkańcy Szwajcarii czują się członkami jednego narodu, niezależnie od tego, którym z 4 oficjalnych języków (niemiecki, francuski, włoski, retoromański) się posługują.
