Sytuacja ludnościowa jakiegoś obszaru wynika z 2 podstawowych procesów ludnościowych:
- ruchu naturalnego ludności
i migracji ludności.
Ruch naturalny ludności oznacza zmiany w populacji ludzkiej (zmiany liczebności i zmiany struktury) na skutek naturalnej reprodukcji ludności, czyli urodzeń i zgonów oraz zmian stanu cywilnego ludności (zawierania małżeństw i rozwodów), wpływających pośrednio na liczbę urodzeń. Do pewnego stopnia oddzielnie od zgonów z przyczyn naturalnych/typowych (starość, choroby, wypadki) traktowane są zgony związane ze stratami wojennymi i spowodowane przez katastrofy naturalne.
Przyrost naturalny ludności to różnica między ilością urodzeń żywych i zgonów w danym czasie (rok) na danym obszarze. Wyrażamy ja jako ilość osób. W sytuacji, gdy liczba zgonów przewyższa liczbę urodzeń mówimy o ujemnym przyroście naturalnym. Może on przyczynić się do ubytku liczby ludności danego obszaru (depopulacji).
Aby łatwo porównywać wielkość przyrostu naturalnego w obszarach o różnej liczbie ludności posługujemy się miernikiem kompleksowym – współczynnikiem przyrostu naturalnego. Obliczamy go poprzez odniesienie bezwzględnej wartości przyrostu naturalnego ludności do liczby ludności