Ludność Azji - rasy, rozmieszczenie

Azję w 2010 roku zamieszkiwało ok. 4 mld 195 mln mieszkańców, co stanowi ponad 60% ludności świata (Azja jest najbardziej ludną częścią świata). Najludniejsze państwo Azji (i całego świata) to Chińska Republika Ludowa – mieszka w nich około 1 mld 338 mln ludzi (dodatkowo ponad 23 mln ludzi mieszka w kapitalistycznej Republice Chińskiej na Tajwanie). Następne pod względem liczby ludności państwo azjatyckie (i drugie na świecie pod względem liczby ludności) to: Indie (ponad 1 mld 173,1 mln mieszkańców). Chiny i Indie to jedyne państwa świata, których liczba mieszkańców przekracza 1 miliard.
Kolejne pod względem liczby ludności państwa Azji to: Indonezja (>232,5 mln mieszkańców), Pakistan (>184,4 mln mieszkańców) Bangladesz (>156 mln mieszkanców) i Japonia (>127,3 mln mieszkańców).

Średnia gęstość zaludnienia w Azji (bez europejskiej części Rosji) to 138,5 osoby/km2, a wliczając azjatycką część Rosji tylko 93 osoby/km2. Jest to średnio najgęściej zaludniony kontynent świata.
Największa gęstość zaludnienia występuje w państwie-mieście Singapur (>7 132 osób/km2). Jeszcze większą gęstość zaludnienia ma specjalny region administracyjny Chin – Macau (>17,7 tys. osób km2). Dużą gęstość zaludnienia mają też państwa wyspiarskie: Bahrajn (1 603 osoby/km2) oraz Malediwy (1 073 osoby/km2) i rolniczy Bangladesz (1 071 osób/km2). Ogólnie gęsto zaludnione są obszary rolnicze Pakistanu, Indii i Bangladeszu (Nizina Indusu i Nizina Gangesu), Indonezji (wyspa Jawa) i Chin (Nizina Północnochińska i tereny nadbrzeżne i doliny rzek w Chinach południowych).
Najmniejsza gęstość zaludnienia charakterystyczna jest dla państw pustynnego Płw. Arabskiego, stepowej i pustynnej, a lokalnie też górzystej Azji Środkowej i Azji Centralnej i Azji Północnej – Syberii. Gęstość zaludnienia Mongolii wynosi 1,8 osoby/km2, Kazachstanu – 6 osób/km2, Omanu – 9,6 osoby/km2 i Turkmenistanu – 10,1 osoby/km2. Azjatycka część Rosji ma średnią gęstość zaludnienia 2,5 osoby/km2.

Wśród państw azjatyckich ujemny przyrost naturalny występuje tylko w Japonii (-0,6‰ w 2009 roku). Ma też starzejącą się strukturę wiekową ludności – ponad 27% mieszkańców ma co najmniej 65 lat.
Stabilny dodatni przyrost naturalny mają inne kraje Azji Wschodniej – Chiny (+5,0‰, te jednak na skutek prowadzonej przez wiele lat polityki jednego dziecka mają bardzo mały udział dzieci w wieku do 5 lat w społeczeństwie ), Republika Korei (+4,3‰) i postradzieckie kraje Zakaukazia (Armenia - +4,3‰). Większy przyrost mają kraje Azji Południowej i Południowo-wschodniej – Indonezja (+12,2‰), Indie (+13,8‰), Wietnam (+11,3‰). Największy przyrost naturalny mają islamskie kraje Azji Zachodniej – np. Jordania (+24,4‰), czy Jemen (+27,2‰).
Kraje te mają stosunkowo młodą strukturę wiekową społeczeństwa – w Indiach np. grupa ludności w wieku od 5 do 30 lat stanowi ponad 60% populacji kraju, niewiele mniejszy jest udział tej grupy wiekowej w muzułmańskiej Turcji. Inną ważną cecha stosunków ludnościowych wielu krajów Azji (Chin, krajów Azji Południowej i Zachodniej jest przewaga liczbowa mężczyzn nad kobietami. Wynika to z czynników kulturowych (w społeczeństwach azjatyckich rodzice bardziej pragną męskiego potomka, jest więc mniejszy nacisk by dbać o życie i zdrowie dziewczynek) i ekonomicznych (na placach budów i w fabrykach w krajach znad Zatoki Perskiej pracuje wielu robotników kontraktowych zza granicy, ich rodziny pozostają w krajach ich pochodzenia).

Najbardziej zurbanizowane są niektóre kraju arabskie Azji Zachodniej (Katar – 98% ludności mieszka w miastach, Jordania – 83%, Arabia Saudyjska – 82%, Turcja – 71%). Silnie zurbanizowane są też Japonia (91%) i Republika Korei (83%).
Słabiej zurbanizowane są: Indonezja i Chiny (ok. 50% ludności mieszka w miastach), Indie (31%), czy Sri Lanka (15%), kraje z liczną ludnością rolniczą.
Równocześnie rozwinęło się w Azji wiele olbrzymich metropolii miejskich.  Należą do nich:
- Szanghaj (>11,2 mln mieszkańców w mieście i 16,5 mln mieszkańców w zespole miejskim)
i Pekin (>8,5 mln mieszkańców w mieście i 12,3 mln mieszkańców w zespole miejskim) w Chinach,
- Mumbaj/Bombaj (>11,9 mln mieszkańców w mieście i 18,9 mln mieszkańców w zespole miejskim),
- Delhi (>9,8 mln mieszkańców w mieście i 15,9 mln mieszkańców w zespole miejskim)
i Kalkuta (>4,5 mln mieszkańców w mieście i 14,7 mln mieszkańców w zespole miejskim) w Indiach,
- Karaczi (>12,1 mln mieszkańców w mieście) w Pakistanie,
- Tokio (>8,95 mln mieszkańców w mieście i ok. 12,8 mln mieszkańców w zespole miejskim) w Japonii,
- Seul (prawie  9,8 mln mieszkańców w mieście) w Republice Korei (Korea Południowa),
- Dżakarta (>9,5 mln mieszkańców w mieście i 13,2 mln mieszkańców w zespole miejskim) w Indonezji,
- Dhakka (ok. 7 mln mieszkańców w mieście i ok. 12,8 mln mieszkańców w zespole miejskim) w Bangladeszu,
- Manila ((>11,5 mln mieszkańców w zespole miejskim) na Filipinach,
Wzdłuż wschodniego wybrzeża Japonii (od okolic Tokio aż po północną część wyspy Kiusiu) ciągnie się obszar zabudowy miejskiej znany jako Pas Taiheiyō lub Megalopolis Nippon. Liczy on ok. 83 mln mieszkańców. Liczący prawie 13 mln mieszkańców Stambuł położony jest w europejskiej części terytorium Turcji.

Najwięcej mieszkańców Azji posługuje się językiem chińskim (kilka dialektów języka mówionego, używają go Chińczycy z Chin i chińscy koloniści w krajach Azji Południowo-Wschodniej - np. w Singapurze). Język chiński zaliczany jest do chińsko- tybetańskiej grupy językowej . Obok języka chińskiego zalicza się do niej jeszcze m.in. języki: tybetański i birmański.
Azja Zachodnia i Południowa to obszar, w którym używa się języków indo-irańskich  z rodziny języków indoeuropejskich. Są to m.in.:
hindi, gudżarati, bihari, orija, marathi w północnych i środkowych Indiach, urdu w Pakistanie, język bengalski w Indiach i Bangladeszu, język syngaleski w Sri Lance,
język paszto w Afganistanie,
język tadżycki w Tadżykistanie i Afganistanie,
język pahlawi/perski w Iranie,
język kurdyjski w Iranie, Iraku i Turcji,
język osetyjski na Kaukazie.
W północnej Azji wiele osób (Rosjan i członków innych nacji) posługuje się językiem rosyjskim – językiem słowiańskim z rodziny języków indoeuropejskich. Językiem indoeuropejskim jest też język ormiański (język mieszkańców Armenii i separatystycznej republiki Azerbejdżanu – Górskiego Karabachu).
W Azji Zachodniej dominują osoby posługujące się językiem arabskim z grupy języków semickich. Innym językiem semickim jest język hebrajski – urzędowy język Izraela.
Do grupy języków ałtajskich należą języki:
- tureckie, którymi posługuje się wiele narodów Azji Zachodniej, Środkowej i Północnej (Turcy, Azerowie, Turkmeni, Uzbecy, Kirgizi, Kazachowie i syberyjscy Jakuci),
- mongolskie używane głównie w Azji Centralnej i Północnej (mongolski, buriacki i inne)
oraz tungusko-mandżurskie (gł. w Azji Północnej i Wschodniej) – język ewenkijski, mandżurski i inne.
Mieszkańcy wschodniej części Płw. Indochińskiego posługują się językami z rodziny austroazjatyckiej (m.in. Wietnamczycy i kambodżańscy Khmerowie).
W środkowej części Płw. Indochińskiego i w południowych Chinach dominują języki tajskie (posługują się nimi m.in. Tajowie, Laotańczycy, birmańscy Szanowie i najliczniejsza mniejszość etniczna Chin – Zhuangowie/Czuangowie).
W Azji Południowo-Wschodniej liczne grupy etniczne posługują się też językami z rodziny austronezyjskich: języki malajskie w Indonezji i Malezji (m.in. urzędowy w Indonezji – Bahasa Indonesia) i języki filipińskie (m.in. język tagalog).
W południowych Indiach ludność posługuje się językami drawidyjskimi: tamilskim, telugu i innymi.
Niezależnie od dużych rodzin językowych funkcjonują języki: japoński i koreański.

W Zachodniej, Środkowej i Południowej Azji żyje wielu wyznawców islamu (dzielących się na szyitów – liczni w Iranie, Azerbejdżanie, Iraku i w mniejszym stopniu w Syrii, Libanie i Jemenie) oraz liczniejszych sunnitów. Najbardziej ludnym państwem zamieszkałym przez muzułmanów jest jednak Indonezja w Azji Południowo-Wschodniej, gdzie ekspansja (pokojowa) islamu miała miejsce od końca Średniowiecza. Następne pod względem liczby wyznawców islamu są: Pakistan, Indie (muzułmanie są tam mniejszością), Bangladesz, Iran i Turcja. W zachodniej Azji znajdują się święte miejsca islamu – Mekka, Medyna, Jerozolima, a dla szyitów dodatkowo An-Nadżaf i Karbala w Iraku. Wyznawcy islamu są w Azji najliczniejsi.
Jerozolima jest też świętym miejscem dla Żydów i Chrześcijan. Judaizm – religia żydowska – jest dominującym wyznaniem mieszkańców Izraela. Chrześcijaństwo w wersji zachodniej (kościół rzymski) dominuje na Filipinach (dawna kolonia Hiszpanii) i Timorze Wschodnim (dawna kolonia Portugalii). Bardziej rozpowszechnione jest chrześcijaństwo wschodnie (prawosławie i inne /niekatolickie kościoły wschodnie). Prawosławni tradycyjnie są Rosjanie (chociaż wielu pod wpływem ideologii komunistycznej stało się ateistami lub ludźmi niereligijnymi), zamieszkali na Syberii i w Azji Środkowej oraz niektóre ludy syberyjskie (czasami dość powierzchownie przyjmowały chrześcijaństwo w czasach carskich) i Gruzini. Chrześcijanami monofizytami są Ormianie. Chrześcijanie są (lub byli, bo wielu z nich wyemigrowało) liczna mniejszością religijną w krajach arabskich Azji Zachodniej (w Libanie – Maronici, Syrii i Iraku) oraz w Izraelu.
W Indiach dominuje religia narodowa – hinduizm. Hinduizm jest też religią części Nepalczyków oraz Balijczyków w Indonezji. Wyznają go też hinduscy emigranci w Birmie, Singapurze, Malezji i innych państwach. Hinduizm jest drugą pod względem liczby wyznawców religią w Azji, mniej jednak rozprzestrzenioną.
Z Indii pochodzi jedna z wielkich religii uniwersalnych świata – buddyzm. Dominuje on na Płw. Indochińskim (np. 95% mieszkańców Tajlandii to buddyści). Wielu wyznawców ma też w Azji Wschodniej – w Chinach, Korei, Mongolii (w wersji tybetańskiej) i Japonii. W krajach Azji Wschodniej i Wietnamie obok buddystów żyją w pokoju wyznawcy innych religii/systemów moralno filozoficznych: shintoiści w Japonii, konfucjaniści w Chinach, Korei i Wietnamie, taoiści w Chinach. W Chinach, Mongolii i Wietnamie (a do dnia dzisiejszego w północnej Korei) komunistyczne władze państwowe walczyły z wierzeniami religijnymi ludności.
Wiele ludów Azji Południowej, Południowo-Wschodniej oraz Syberii w dalszym ciągu kultywuje religie plemienne – animistyczne i szamanistyczne.

Autor: dr Krzysztof Jarzyna z Instytutu Geografii UJK w Kielcach

Polecamy również:

  • Położenie geograficzne Azji - opis, cechy

    Przeważająca część Azji leży na półkuli wschodniej (poza północno-wschodnim krańcem, lezącym na półkuli zachodniej) i w przeważającej części na półkuli północnej – tylko południowa część Azji Południowo-Wschodniej (wyspy Archipelagu Malajskiego) położona jest na... Więcej »

  • Linia brzegowa Azji

    Linia brzegowa Azji jest rozczłonkowana. Jej długość (łącznie z wyspami) wynosi ok. 38 tys. km. Więcej »

  • Środowisko przyrodnicze Azji i warunki przyrodnicze

    Azja jest najwyższą (poza Antarktydą) częścią świata – średnia wysokość wynosi 990 m n.p.m.W tej części świata znajduje się najgłębsza depresja świata – brzeg Morza Martwego (w związku z dużym poborem wód rzeki Jordan zasilającej Morze Martwe tafla tego słonego jeziora obniża się i depresja się... Więcej »

  • Gospodarka Azji - geografia

    Największe gospodarki Azji to gospodarki: Chin (PKB w 2010 roku 5 bilionów 878,5 mld dolarów amerykańskich) – druga największa gospodarka świata, Japonii (PKB – 5 bilionów 459 miliardów USD), trzecia największa gospodarka świata, Indii (PKB – 1 bilion 722 miliardy USD)... Więcej »

  • Państwa Azji i ich stolice

    W 2013 roku w Azji istniało 49 niepodległych państw (leżących w całości w Azji lub których znaczne obszary są w Azji położone, łącznie z Republika Chińską na Tajwanie). Więcej »

Komentarze (1)
Wynik działania 4 + 2 =
lolkamolkakwiat
2019-11-21 16:09:24
nie fajny
Ostatnio komentowane
bazinga
• 2024-09-12 14:55:28
Dodajmy, że było to również ostatnie powstanie wendyjskie (słowiańskie) na terenie N...
• 2024-09-04 21:32:33
DZIĘKUJĘ
• 2024-07-31 13:21:34
I cóż miał rację Marek Aureliusz który chciał podbić Germanię uderzeniem przez Mor...
• 2024-07-06 19:45:33
O tym, że zmienne w czasie pole elektryczne jest źródłem pola magnetycznego, napisał ...
• 2024-06-27 07:25:33