Linia brzegowa Azji jest rozczłonkowana. Jej długość (bez wysp) wynosi ok. 38 tys. km. Możemy tu wyróżnić liczne półwyspy (w tym największy półwysep świata – Płw. Arabski, o powierzchni 2,78 mln km2) oraz wyspy i archipelagi wysp (w tym największy archipelag na świecie – Archipelag Malajski, o łącznej powierzchni 1,7 mln km2, z trzecia największą wyspą na świecie wyspą Borneo/Kalimantan – 743,3 tys. km2).
Azja jest najwyższą (poza Antarktydą) częścią świata – średnia wysokość wynosi 990 m n.p.m.
W tej części świata znajduje się najgłębsza depresja świata – brzeg Morza Martwego (w związku z dużym poborem wód rzeki Jordan zasilającej Morze Martwe tafla tego słonego jeziora obniża się i depresja się pogłębia, w 2013 roku wynosiła 422 m p.p.m.).
W Azji zlokalizowane są też najwyższe pasma górskie na świecie – Himalaje i Karakorum, których najwyższe szczyty przekraczają wysokość 8 000 m n.p.m. Najwyżej położonym miejscem na Ziemi jest szczyt Mount Everest położony w Himalajach (8 848 m n.p.m.).
Najwyższymi górami w Azji są ciągnące się równoleżnikowe alpidy i kimerydy. Patrząc od zachodu możemy wyróżnić:
Góry Pontyjskie
i Taurus (w północnej i południowej Turcji),
Kaukaz (przez niektórych uważany za granicę między Europą i Azją),
Elburs,
Góry Turkmeńsko-Chorasańskie
oraz Zagros (w północnym i południowym Iranie),
Hindukusz
i Karakorum (w Afganistanie i Pakistanie)
Himalaje
i Kunlun na północ i południe od należącego od Chin Tybetu
oraz Góry Sino-Tybetańskie
i Góry Annamskie na Płw. Indochińskim.
Góry te (ich wysokości przekraczają 3 000 m n.p.m.) utworzyły się w strefie kolizji płyt litosfery powstałych z rozpadu Gondwany (płyta afrykańska, płyta arabska, płyta indyjska i płyta australijska) z płytą euroazjatycką. Jest to w dalszym ciągu region aktywny tektonicznie i mają tu miejsce częste trzęsienia ziemi. W ostatnich latach miały one miejsce m.in. w: Tebrizie w Iranie (11 sierpnie 2012 roku , ponad 300 ofiar śmiertelnych), w Syczuanie w Chinach (20 kwietnia 2013 roku, ponad 190 ofiar śmiertelnych), na pograniczu Mjanmy, Laosu i Tajlandii (24 marca 2011 roku, ok. 150 ofiar śmiertelnych).
Młode i aktywnie tektonicznie są też góry położone na półwyspach i archipelagach wysp zlokalizowanych peryferiach pacyficznej płyty litosferycznej (Kamczatka, Kuryle, Japonia, Tajwan, Filipiny). Są to również obszary aktywne tektonicznie; występuje tam wiele aktywnych wulkanów (część pacyficznego pierścienia ognia) – m.in. Kronocka Sopka na Kurylach w Rosji, Fudżi w Japonii, czy Mayon na Filipinach. Liczne wulkany występują też na Wielkich i Małych Wyspach Sundajskich – m.in. Krakatau (katastrofalna erupcja w 1883 roku – zginęło kilkadziesiąt tysięcy osób), czy Merapi (na Jawie).
Niektóre z trzęsień ziemi (podmorskie) powodować mogą tsunami – m.in. po trzęsieniu ziemi na Oceanie Indyjskim 26 grudnia 2004 roku (co najmniej 290 tys. osób zabitych i zaginionych), czy u wybrzeży Japonii 11 marca 2011 roku (ponad 18 tys. osób zmarłych i zaginionych oraz awaria w japońskiej elektrowni jądrowej Fukushima).
Starsze pasma górskie (pochodzące z orogenez prekambryjskich oraz paleozoicznych – kaledońskiej i hercyńskiej) powstały w:
- Azji Zachodniej (Płw. Arabski jest tarczą prekambryjską) – m.in. Liban i Antyliban w Libanie i Syrii, czy Al-Hadżar na Płw. Arabskim,
- na Płw. Dekan w Indiach (prekambryjska płyta dekańska) – Ghaty Zachodnie i Ghaty Wschodnie,
- w Azji Środkowej oraz północnych i wschodnich Chinach – Pamir, Tien-szan, Ałtaj i Góry Południowochińskie
oraz na Syberii – Sajany, G. Jabłonowe, G. Stanowe, Pasmo Stanowe, Sichote Aliń, Góry Wierchojańskie i Góry Czerskiego.
Wiele obszarów (zwłaszcza w Azji Zachodniej i Centralnej) są to obszary wyżynne. Należą do nich: Wyżyna Anatolijska w Turcji, Wyżyna Irańska, Wyżyna Dekan, Pogórze Kazaskie, Wyżyna Tybetańska (najwyższy płaskowyż świata, o średniej wysokości 4 000-5 000 m n.p.m.), Wyżyna Mongolska i Wyżyna Środkowosyberyjska. W Azji centralnej pomiędzy pasmami górskimi w zapadliskach tektonicznych wykształciły się tez głębokie kotliny – m.in. Kotlina Tarymska, Kotlina Dżungarska, czy Kotlina Turańska z depresją sięgającą 154 m p.p.m.
Występują też w Azji rozlegle obszary nizinne (często równiny aluwialne usypane przez wielkie rzeki) – Nizina Mezopotamii, Nizina Hindustańska (Nizina Indusu i Nizina Gangesu), Nizina Turańska i Nizina Nadkaspijska w Azji Środkowej, Nizina Zachodniosyberyjska, Nizina Północnosyberyjska, Nizina Północnochińska. Z dolinami rzecznymi wiążą się żyzne gleby rzeczne – mady, na których rozwija się intensywne rolnictwo.
W Azji występują wszystkie strefy klimatyczne
- od równikowej w Azji Południowo-Wschodniej (klimat równikowy wybitnie wilgotny – z temperaturami miesięcznymi powyżej 20°C oraz wysokimi opadami – lokalnie powyżej 3 000 mm),
- przez strefę zwrotnikową (wilgotną lub okresowo wilgotną w Azji wschodniej i południowej po suchą i skrajnie suchą w Azji Zachodniej – sumy roczne poniżej 50 mm i temperatury maksymalne powyżej 52°C na Płw. Arabskim),
- strefę podzwrotnikową (m.in. klimat śródziemnomorski z gorącymi, suchymi latami i chłodniejszymi, deszczowymi zimami oraz podzwrotnikowy wilgotny w południowych Chinach, Korei i Japonii – z wysokimi opadami letnimi),
- strefę umiarkowaną (klimaty kontynentalne północnych Chin i Syberii z dużymi rocznymi amplitudami temperatury powietrza – w Ojmiakonie na wschodniej Syberii w klimacie umiarkowanie chłodnym zanotowano najniższe na półkuli północnej wartości temperatury powietrza - -77,8°C);
- aż po strefę klimatów okołobiegunowych na północy Syberii.
W Azji Wschodniej, Południowej i Południowo-Wschodniej wyróżniana jest odmiana monsunowa klimatów. W obszarze tym wieją monsuny – wiatry sezonowe, które latem wieją znad oceanu nad ląd, a w zimie znad lądu w stronę oceanu. Zmiana monsunu z zimowego na letni ma duże znaczenie (zwłaszcza w Indiach), gdyż ten drugi przynosi bardzo wysokie deszcze monsunowe zapewniające wodę dla rolnictwa. W obszarach podgórskich (Shiwaliki i Wzgórza Khasi na przedpolu Himalajów) deszcze monsunowe zapewniają najwyższe sumy roczne opadu na świecie – powyżej 11 700 mm w Mawsynram i Czerapuńdżi. Przyczyną cyrkulacji monsunowej w szerokościach umiarkowanych półkuli północnej jest sezonowa zmienność układów barycznych (zimą rozwija się chłodny Wyż Syberyjski, latem zaś Niż Południowoazjatycki). W szerokościach międzyzwrotnikowych przyczyną powstawania monsunów (tzw. monsunów międzyzwrotnikowych) jest przemieszczanie się w cyklu rocznym strefy zbieżności pasatów daleko na północ i południe od równika.
U wschodnich i południowych wybrzeży Azji często występują cyklony tropikalne (w Japonii zwane tajfunami). Cyklon Bhola, który w listopadzie 1970 roku uderzył w wybrzeża Pakistanu wschodniego/Bangladeszu uśmiercił około 0,5 mln ludzi. Cyklon Haiyan, który uderzył w wybrzeż Azji Południowo-Wschodniej w listopadzie 2013 roku spowodował śmierć ponad 5,5 tys. osób (głównie na Flipinach).
Silnie na warunki klimatyczne Azji wpływają też wysokie pasma górskie i płaskowyże. Występują w nich lodowce górskie (np. Lodowiec Fedczenki w Pamirze, o długości ok. 70 km, uznawany za najdłuższy lodowiec świata poza obszarami polarnymi). Wyraźnie zaznacza się piętrowość klimatyczna oraz zmienność opadów – wysokie opady na stokach dowietrznych i suche kotliny górskie (np. Tybet).
Z klimatami suchymi związane jest występowanie pustyń piaszczystych, gliniastych i solnych. Niektóre z nich występują w warunkach klimatu zwrotnikowego i podzwrotnikowego (pustynie gorące: Rub Al-Chali -największa na świecie pustynia piaszczysta, Wielki Nefud, Mały Nefud na Płw. Arabskim, Pustynia Syryjska, Wielka Pustynia Słona i Pustynia Lut w Iranie, Pustynia Thar w Indiach),
inne w klimatach umiarkowanych lub górskich i wyżynnych: Kara-kum, Kyzył-kum w Azji Środkowej, Takla Makan w Kotlinie Kaszgarskiej w zachodnich Chinach, Pustynia Gobi w Mongolii i Chinach.
W Azji płynie wiele dużych rzek. Część z nich (zwłaszcza w Azji Południowej, Środkowej i Wschodniej) ma w górnym biegu reżim lodowcowy. Najdłuższe z nich to:
- Jangcy, w Chinach, o dlugości ok. 6 300 km,
- Rzeka Żółta (Huang He), w Chinach, o długości 5464 km,
- Amur, na granicy Chin i Rosji, o długości ok. 4 510 km,
- Mekong, na Płw. Indochińskim, o długości ok. 4 500 km
- Lena, w Rosji na Syberii, o długości 4 400 km.
Inne duże rzeki Azji to: Ob z Irtyszem oraz Jenisej z Angarą na Syberii, Indus oraz Ganges z Brahmaputrą na Nizinie Hindustańskiej, Syr-daria i Amu-daria na Nizinie Turańskiej, Eufrat z Tygrysem na Nizinie Mezopotamii, Irawadi w Birmie i Menam w Tajlandii.
Jeziora skupiają się w części zachodniej, północnej i środkowej (w klimatach suchych i półsuchych występują jeziora słone). Na zachodnim krańcu Azji położone jest największe jezioro świata – słone Morze Kaspijskie (powierzchnia powyżej 370 tys. km2). Na południu Syberii z kolei leży najgłębsze jezioro świata – Bajkał, o głębokości 1 620 m. W Azji Środkowej istnieją dwa ciekawe zbiorniki wodne – Jezioro Bałchasz (w połowie słone, w połowie słodkie, co wynika z tego, ze tylko jedna połowa ma znaczne zasilanie rzeczne) i zanikające na skutek poboru wód rzecznych Morze Aralskie (w 1960 roku prawie 68,5 mln km2, w 2009 kilka małych jezior o powierzchni kilkunastu tys. km2).
Strefowość klimatyczna znajduje swoje odbicie w strefowości roślinnej. Północ kontynentu zdominowana jest przez pustynię polarną i tundrę.
Większość Syberii porośnięta jest przez tajgę, w której przeważ świerk syberyjski i modrzew syberyjski. Lasy liściaste szerokości umiarkowanych występują w Mandżurii, Korei i północnej Japonii (z roślin nie występujących w europie warto wymienić miłorząb i magnolie).
Strefa stepowa ciągnie się od Uralu przez Kazachstan i Kirgistan po góry Ałtaj, a dalej od Zabajkala w Rosji, przez Mongolię po północne Chiny.
W Azji Zachodniej występuje roślinność śródziemnomorska oraz półpustynie (przypominające często step) i pustynie (dominują również w Iranie, Azji Środkowej i Centralnej – zachodnie Chiny).
W Azji Południowej (klimat zwrotnikowy wilgotny lub umiarkowanie suchy) występują lasy zwrotnikowe (również w Gruzji nad Morzem czarnym i w południowych Chinach oraz w południowej Japonii) i sawanny (m.in. na Wyżynie Dekan w Indiach i w Indochinach). Lasy zwrotnikowe tracą liście w porze suchej.
Wilgotne lasy równikowe dominują na zachodnich wybrzeżach Płw. Dekan, na Nizinie Gangesu, na Płw. Indochińskim, Płw. Malajskim i na Archipelagu Malajskim. Pochodzą stąd takie gatunki uprawne jak: cynamonowiec, muszkatołowiec i pieprz.
W górach zaznacza się piętrowość roślinna. Rosną tu m.in.: magnolie i bambusy, a wyżej cis, jodła i różaneczniki.
Ze strefami roślinnymi i klimatycznymi wiążą się też strefy glebowe. W Azji Północnej – w strefie tajgi – dominują gleby bielicowe i bagienne, w strefie stepów – czarnoziemy i kasztanoziemy, a strefie klimatów zwrotnikowych suchych występują buroziemy i szaroziemy i gleby słone, a w klimatach zwrotnikowych wilgotnych i równikowych żółtoziemy i czerwonoziemy. Regionalnie występują też żyzne mady (w dolinach rzecznych) i gleby wulkaniczne.
Oryginalny jest też świat zwierzęcy w Azji. Część fauny Azji Północnej, Środkowej i zachodniej wykazuje podobieństwa do fauny europy. Fauna Azji Południowej wykazuje podobieństwa do fauny Afryki.
Do typowych dla Azji gatunków zwierząt należą: tygrysy (zarówno Daleki Wschód Rosji, jak i Indie), pandy (dolne piętra górskie, gł. w Chinach), jaki (w górach), wielbłądy dwugarbne - baktriany), konie Przewalskiego i antylopy suhak w strefie stepowej i półpustynnej, małpy w Azji Południowej i Wschodniej (makaki, orangutany), pawie, słonie, nosorożce, krokodyle (gawiale) i pytony w Azji Południowej.