Makroelementy to pierwiastki, których udział w budowie organizmu jest największy, (powyżej 0,01 % suchej masy każdy, łącznie ponad 99%). Zaliczamy do nich wszystkie pierwiastki biogenne (które stanowią podstawę budowy związków organicznych) czyli węgiel, wodór, tlen, azot, siarkę, fosfor a ponad to: sód, potas, wapń, magnez i chlor.
Pierwiastki biogenne:
Węgiel (C), wodór (H) i tlen (O)
stanowią podstawowy składnik prawie wszystkich związków organicznych, węgiel z tlenem tworzą dwutlenek węgla a tlen z wodorem budują wodę i biorą udział w wielu ważnych procesach oksydo-redukcujnych;
Źródła makroelementów: wszystkie produkty pokarmowe;
Skutki niedoboru u człowieka i zwierząt: niedobór masy ciała, zahamowanie procesów życiowych, w ekstremalnych warunkach śmierć organizmu;
Azot (N)
jest składnikiem białek, zasad azotowych (wchodzących w skład kwasów nukleinowych), barwników, lipidów złożonych (np. fosfolipidów), witamin, hormonów, przenośników energii (ATP i ADP) oraz chlorofilu i alkaloidów (kofeiny, teiny, morfiny) występujących w roślinach;
Źródła makroelementu: białkowe produkty roślinne i zwierzęce;
Skutki niedoboru u człowieka i zwierząt: zahamowanie lub upośledzenie procesów życiowych;
Skutki niedoboru u roślin: zahamowanie wzrostu i kwitnienia, żółknięcie liści;
Siarka (S)
składnik aminokwasów (cysteiny i metioniny), enzymów oddechowych, hormonów, koenzymu A;
Źródła makroelementu: groch, fasola, bób, soja, mięso, ryby, sery, czosnek, cebula, gorczyca;
Skutki niedoboru u człowieka zwierząt i roślin: występują bardzo rzadko;
Skutki niedoboru u roślin: zahamowanie syntezy chlorofilu;
Fosfor(P)
buduje kości i zęby, jest składnikiem kwasów nukleinowych, niektórych białek i lipidów (fosfolipidów), przenośników wodoru (NADPH) i energii (ATP i ADP);
Źródła makroelementu: mięso czerwone, drób, ryby, owoce morza, mleko, sery, nasiona, orzechy;
Skutki niedoboru u człowieka i zwierząt: występują bardzo rzadko;
Skutki niedoboru u roślin: zahamowanie rozwoju nadziemnych części roślin i korzeni, usychanie i żółkniecie brzegów liści, zielononiebieskie zabarwienie liści;
Pozostałe makroelementy:
Sód (Na)
odpowiada za kontrolę równowagi wodno-elektrolitycznej organizmu, zmniejsza lepkość cytoplazmy, wpływa na wzrost przepuszczalności błon komórkowych, warunkuje pobudliwość komórek nerwowych i mięśniowych oraz prawidłowe ciśnienie osmotyczne krwi;
Źródła makroelementu: sól kuchenna, przetwory mięsne, owce morza, ryby morskie;
Skutki niedoboru u człowieka i zwierząt: zanik różnicy potencjałów i pobudliwości komórek, niskie ciśnienie krwi, odwodnienie, brak apetytu;
Skutki niedoboru u roślin: dla niewielu roślin sód jest niezbędny do życia (u halofitów jego bark powoduje zahamowanie wzrostu);
Potas (K)
odpowiada za kontrolę równowagi wodno-elektrolitycznej organizmu, zmniejsza lepkość cytoplazmy, wpływa na wzrost przepuszczalności błon komórkowych, warunkuje pobudliwość komórek nerwowych i mięśniowych oraz prawidłowe ciśnienie osmotyczne krwi; u roślin pełni ważną rolę w otwieraniu i zamykaniu szparek;
Źródła makroelementu: nasiona roślin strączkowych, orzechy, banany, cytrusy, awokado, ziemniaki;
Skutki niedoboru u człowieka i zwierząt: osłabienie organizmu, stany splątania, apatia, choroby serca i nerek, paraliż;
Skutki niedoboru u roślin: chloroza liści, utarta turgoru, martwica organów, zahamowanie wzrostu;
Wapń (Ca)
jest elementem budulcowym kości i zębów, wpływa na pobudliwość komórek nerwowych i mięśniowych, jest czynnikiem krzepnięcia krwi, zmniejsza przepuszczalność błon, powoduje wzrost lepkości cytoplazmy;
Źródła makroelementu: mleko i produkty mleczne, sezam, sardynki;
Skutki niedoboru u człowieka i zwierząt: osłabienie mięśni, łamliwość kości, osteoporoza, zgrubienia stawów, ubytki zębów;
Skutki niedoboru u roślin: rozkład błon plazmatycznych, nieprawidłowy wzrost korzeni, młodych pędów i liści;
Magnez (Mg)
buduje mięśnie, wraz z wapniem i fosforem wchodzi w skład kości i zębów, jest składnikiem enzymów oddechowych i chlorofilu, zmniejsza przepuszczalność błon, powoduje wzrost lepkości cytoplazmy,
Źródła makroelementu: rośliny zielonolistne;
Skutki niedoboru u człowieka i zwierząt: drżenie i skurcze mięśni, apatia, słabość, migreny, konwulsje, arytmie serca;
Skutki niedoboru u roślin: chloroza i obumieranie liści, zahamowane fotosyntezy,
Chlor (Cl)
wraz z jonami sodu i potasu reguluje równowagę wodno-elektrolityczną organizmu, ułatwia uwalnianie tlenu z erytrocytów, reguluje ciśnienie krwi, jest składnikiem kwasu solnego (aktywuje enzymy trawienne), jest czynnikiem katalicznym fotolizy wody (w fazie jasnej fotosyntez);
Źródła makroelementu: sól, ryby morskie, owoce morza;
Skutki niedoboru u człowieka i zwierząt: zaburzenie przebiegu oddychania komórkowego, zaburzenie trawienia,
Skutki niedoboru u roślin: zakłócenia w przebiegu fotosyntezy, chloroza liści,(najwięcej chloru potrzebują halofity);