Sacharydy (węglowodany, cukrowce) to zróżnicowana grupa związków organicznych składających się trzech pierwiastków: węgla, wodoru i tlenu.
Klasyfikacja sacharydów:
• monosacharydy (jednocukry, cukry proste) – zawierają kilka (3-7) atomów węgla połączonych ze sobą. Zawierają liczne grupy hydroksylowe oraz grupę aldehydową (-COH) lub karbonylowa (=CO) utworzoną przez jeden z atomów węgla. Monosacharydy mogą występować w formie łańcuchowej lub pierścieniowej (forma tą powstaje na skutek połączenie grupy aldehydowej z jedną z grup hydroksylowych i wytworzenia wewnętrznego wiązania w cząsteczce).
Do monosacharydów zaliczamy:
triozy – aldehyd 3-fosfoglicerynowy
pentozy – ryboza, deoksyryboza
heksozy – glukoza, fruktoza, galaktoza
 |
|
Kryształki cukru spożywczego (buraczanego) |
• disacharydy (dwucukry) – powstają przez połączenie wiązaniem glikozydowym dwóch cząsteczek cukrów prostych (grupa karbonylowa jednej cząsteczki reaguje z grupą hydroksylową drugiej). Sacharoza powstaje przez połączenie glukozy i fruktozy, maltoza przez połączenie glukozy i galaktozy, a laktoza przez połączenie dwóch cząsteczek glukozy.
Sacharoza pozyskiwana z buraków (cukier buraczany) i trzciny cukrowej (cukier trzcinowy) stosowana jest jako cukier spożywczy.
 |
| Różne rodzaje cukru spożywczego |
• oligosacharydy – zbudowane są z 3-10 cząsteczek jednocukrów. Występują głównie u roślin (np. rafinoza w nasionach bawełny); często są elementami glikoprotein i glikolipidów.
• polisacharydy – są to polimery o łańcuchowej budowie nierozpuszczalne w wodzie. Wśród polisacharydów wyróżniać możemy m.in.: skrobię, glikogen, celulozę i chitynę. Skrobia, glikogen oraz celuloza są polimerami tego samego cukru — glukozy, jednak dzięki różnym wiązaniom występującym pomiędzy monomerami, wykazują odmienne właściwości. Cząsteczki glukozy w celulozie połączone są ze sobą wiązaniami β-1,4-glikozydowymi, w glikogenie natomiast wiązaniami α-1,4-glikozydowymi oraz α-1,6-glikozydowymi. Skrobia jest w rzeczywistości frakcją dwóch polisacharydów — nierozgałęzionej amylozy, zbudowanej z glukoz połączonych wiązaniami α-1,4-glikozydowymi i rozgałęzionej amylopektyny, w której poza połączeniami α-1,4-glikozydowymi występują również wiązania α-1,6-glikozydowe.
Funkcje sacharydów:
• stanowią materiał energetyczny (glukoza jest biopaliwem);
• stanowią materiał zapasowy (glikogen u człowieka i zwierząt, skrobia u roślin);
• są składnikiem budulcowym ścian komórkowych roślin (celuloza) i grzybów (chityna);
• ryboza i deoksyryboza, są składnikiem kwasów nukleinowych — RNA i DNA, przez co uczestniczą w pełnionych przez nie funkcjach (m.in. ekspresji genów i modyfikacji białek);
• oligosacharydy są elementami glikoprotein i glikolipidów, przez co ułatwiają pełnienie przez nich funkcji receptorowych w błonach biologicznych;
• heparyna hamuje proces krzepnięcia krwi;