Skrobia i celuloza to polisacharydy pochodzenia roślinnego. Są polimerami glukozy, różniącymi się między sobą rodzajem wiązań pomiędzy monomerami: w skrobi są to wiązania α-1,4-glikozydowe (czasem α-1,6-glikozydowe), a w celulozie β-1,4-glikozydowe.
Skrobia jest mieszaniną dwóch frakcji – amylozy i amylopektyny. Amyloza jest rozpuszczalnym w gorącej wodzie polisacharydem o prostym łańcuchu:
Nie rozpuszcza się w wodzie zimnej. Cząsteczki glukozy połączone są w niej wiązaniami α-1,4-glikozydowymi. Amyloza stanowi od 10 do 34% skrobi. Przestrzennie łańcuch amylozy ma kształt lewoskrętnej helisy. Amylopektyna natomiast jest rozpuszczalna w zimnej wodzie, gorzej rozpuszcza się w wodzie gorącej. Ma rozgałęzioną budowę:
Wiązania rozgałęziające α-1,6-glikozydowe stanowią ok. 4% wszystkich wiązań w amylopektynie. Amylopektyna stanowi ok. 80% masy skrobi. Odpowiada za zdolność do tworzenia zoli. Amylopektyna ma bardzo dużą masę cząsteczkową – nawet kilka milionów unitów.
Skrobia jest białym, semikrystalicznym ciałem stałym, pozbawionym smaku i zapachu. Rozpuszcza się tylko w gorącej wodzie, z którą tworzy kleik skrobiowy (roztwór koloidalny) i ulega żelowaniu. Skrobię można wykryć jodyną lub płynem Lugola – tworzy z nimi granatowe związki kompleksowe. Skrobia nie ma właściwości redukujących. Ulega hydrolizie kwasowej i enzymatycznej (hydrolizuje na α-D-glukozę):
Gdzie n>x
Skrobia jest głównym materiałem zapasowym roślin. Wykorzystywana jest przede wszystkim w przemyśle spożywczym, ale również w farmaceutycznym, kosmetycznym i papierniczym.
Celuloza jest polisacharydem o włóknistej budowie. Nie rozpuszcza się w wodzie. Dość trudno ulega hydrolizie (organizm ludzki nie trawi celulozy). Tak jak skrobia nie posiada właściwości redukujących. Wiązania łączące monomery glukozy w celulozie to wiązania β-1,4-glikozydowe:
Celuloza buduje ściany komórkowe komórek roślinnych. Jedna cząsteczka celulozy może składać się z nawet 14000 cząsteczek D-glukozy i dorastać do długości siedmiu mikrometrów. Pojedyncze włókna celulozy łączą się między sobą wiązaniami wodorowymi. Tak jak alkohole może ulegać estryfikacji, dając np. azotany lub octany celulozy.
Celuloza ma zastosowanie w analityce chemicznej w roli absorbentu. Ponadto jest substancją wypełniającą tabletki, kapsułki, oraz stanowi ważny surowiec dla przemysłu włókienniczego i papierniczego.