Węglowodany - wystepowanie, właściwości, zastosowanie
Słowo węglowodan wywodzi się od nazwy glukozy. Jako pierwszą z cukrów otrzymano w czystej postaci właśnie glukozę o wzorze \(C_6H_{12}O_6 Węglowodany cukry\) i uważano ją za hydrat węgla: węglo-wodan. Jakkolwiek teoria taka szybko upadła to nazwa pozostała i do dziś określamy nią szeroką grupę polihydroksylowanych aldehydów i ketonów, zwanych potocznie cukrami.
Węglowodany występują w roślinach jadalnych (cukier, skrobia) w drewnie, papierze (celuloza) w komórkach w DNA oraz jako część błon w komórkach. Istnieją także leki o budowie węglowodanów. Węglowodany to podstawowe źródło energii w procesach życiowych. Glukoza jest wytwarzana w procesie fotosyntezy przez rośliny, dlatego jest najważniejszym cukrem prostym. Szacuje się że około 50% suchej biomasy na ziemi wszystkich zwierząt i roślin stanowią polimery glukozy.
Węglowodany proste i złożone - podział, wzory
Podział węglowodanów:
Monosacharydy - cukry (węglowodany) proste, nie da się ich przekształcić na drodze hydrolizy w mniejsze cząsteczki np. glukoza, fruktoza
Monosacharydy ze względu na budowę chemiczną dzielimy także na aldozy i ketozy. Glukoza ponieważ zawiera grupę aldehydową należy do aldoz, ponieważ zbudowana jest z sześciu węgli można ją nazwać aldoheksozą (sześciowęglowym aldehydo cukrem), natomiast fruktoza jest keto heksozą (sześciowęglowym ketozo cukrem). Wszystkie cukry posiadają centra stereochemiczne i wystepują w postaci szeregu izomerów. Każdy izomer ma inną nazwe zwyczajową , najważniejsze jest aby zapamiętać, że cukry naturalnie występujące w przyrodzie należą do szeregu D, wynika to z biosyntezy cukrów. D-cukry mają grupę hydroksylową w najniższym centrum stereogenicznym skierowaną w prawo na projekcji Fischera, czyli na wzorach łańcuchowych które przedstawiono dla glukozy i fruktozy (kolor zielony).
Polisacharydy - cukry (węglowodany) złożone, składają się z dwóch lub więcej cukrów prostych połączonych razem np. sacharoza składa się z połączonych glukozy i fruktozy
Sacharoza:
1,2'-glikozyd [2-O-(α-D-glukopiranozylo)-β-D-fruktofuranozyd
Cukry - nazewnictwo
Nazewnictwo disacharydów wymaga podania numerów węgli, które uczestniczą w reakcji tworzenia wiązania glikozydowego. Ponieważ cukry występują w formie cyklicznej (furanozowej-5 członowej lub piranozowej -6 czlonowej) powstaje nowe centrum stereogeniczne. W zalezności od strony po której znajdzie się powstająca grupa OH powstaje anomer α lub β. β-D-glukopiranoza nalezy do najmniej zatloczonych sterycznie i najtrwalszych aldoheksoz.