Cukry proste - wzory, przykłady
Monosacharydy to cukry, które nie mogą być przekształcone na drodze hydrolizy w mniejsze cząsteczki. Najbardziej powszechnymi cukrami prostymi są glukoza i fruktoza (należące do heksoz-6 węgli) oraz pentozy (5 węgli) takie jak ryboza.
Glukoza i jej formacykliczna
Fruktoza i jej forma cykliczna:
Ryboza i jej forma cykliczna:
Aldopentozy mają 8 możliwych stereo izomerów, 4 pary enencjomerów D i L: rybozy, arabinozy ksylozy i liksozy. Wszystkie (poza liksozą) są powszechne w przyrodzie. Najwazniejsze ryboza buduje RNA i DNA (jako deoksyryboza) L- arabinoza znajduje się w roślinach a D-ksyloza występuje w drewnie.
Aldoheksozy maja 4 centra stereogeniczne 16 stereoizomerów czli 8 par enancjomerów D i L: alloza, altroza, glukoza, mannoza, guloza, idoza, galaktoza, taloza. Szeroko rozpowszechnione w przyrodzie to oczywiście glukoza (tworząca min. skrobię czy celulozę) oraz galaktoza (pektyny owoców).
Cukry proste - podział
Z chemicznego punktu widzenia cukier jest to aldehyd lub keton polihydroksylowy. Z tego wynika podział cukrów ze wzgledu na ich budowe:
- ketozy ( zawierają grupe ketonowa, nie utleniają się)
- aldozy ( zawierają grupę aldehydową, ulegają reakcji utlenienia do kwasów np. z glukozy można otrzymać jej pochodną kwas glukonowy wskótek utlenienia grupy aldehydowej do karboksylowej)
Ze względu na ilość atomów węgla dzielimy je na:
- triozy
- tetrozy
- pentozy
- heksozy
- heptozy itp.
Cukry proste - właściwości, zastosowanie
Cukry proste to cząsteczki bezwonne i bezbarwne, ze wzgledu na dużą ilość grup hydroksylowych należą do łatwo rozpuszczalnych w wodzie. Większość cukrów prostych ma słodki smak. Cukry takie jak ryboza pełnią funkcję budującą kwasy nukleinowe (DNA, RNA), fruktoza czy glukoza wyztępują w wielu owocach. Glukoza jako polimer (celuloza czy skrobia) stanowi związek do magazynowania energii u roślin.