Łodyga jest nadziemną osiową częścią rośliny, która wraz z liśćmi, kwiatami i owocami stanowi pęd. W czasie kiełkowania siewek łodyga pojawia się tuż po wydobyciu korzenia zarodkowego U większości roślin przebijające się przez podłoże łodygi są haczykowato zagięte, dzięki czemu chronią swój stożek wzrostu, który w przeciwieństwie do korzenia nie jest niczym osłonięty. Łodygi traw są osłonięte koleoptylem, czyli pochewką, która chroni ich stożek wzrostu i zawiązki pierwszych liści. Po przedostaniu się na powierzchnię ziemi koleoptyl ulega rozerwaniu.
Budowa zewnętrzna łodygi:
W łodydze wyróżnić możemy węzły, czyli miejsca w których powstają liście i inne pąki boczne oraz międzywęźla, czyli odcinki między węzłami, które pozbawione są liści.
 |
| Łodyga pokrzywy zwyczajnej z liśćmi i kwiatmi/ Przykuta (22.06.2012)/commons.wikimedia.org |
Na łodydze występuje też pąki, czyli zawiązki organów wegetatywnych, które w zależności od umiejscowienia możemy podzielić na:
1. pąki wierzchołkowe (szczytowe) znajdujące się na szczycie rośliny; zawierają merystem wierzchołkowy łodygi; odpowiadają więc za wzrost pędu i produkcję pierwotnych tkanek łodygi, które powstają w pewnej odległości od wierzchołka w strefie różnicowania; pąki wierzchołkowe w okresie zimowym, kiedy nie są aktywne osłaniane są przez łuski (przekształcone liście);
2. pąki boczne znajdują się w kątach liści, są zawiązkami organów wegetatywnych, w zależności od zawartości dzielimy je na:
• paki liściowe – zawierają zawiązki liści;
• pąki kwiatowe – zawierają zawiązki kwiatów;
 |
| Pąki kwiatowe judaszowca kanadyjskiego/Tim McCormack (04.04.2005)/ commons.wikimedia.org |
• pąki mieszane – zawierają zarówno zawiązki liści jak i kwiatów;
Wzrost pąków bocznych może być zahamowany przez auksyny, które spływając od pąka szczytowego (w którym są produkowane) w dół rośliny wpływają na pąki boczne. Takie nieaktywne pąki boczne nazywamy pąkami uśpionymi, które pozostają w spoczynku do momentu usunięcia pąka wierzchołkowego.
W szczególnych przypadkach (np. ścięcie lub przymarzniecie drzewa) roślina może wytwarzać pączki przybyszowe, które powstają w innych miejscach łodygi niż omówione wcześniej pąki boczne (np. u podstawy pnia lub na korzeniach). Paki te powstają z merystemów wtórnych i pełnią głównie funkcje regeneracyjne.
Rodzaje łodyg:
1. łodygi zielne, czyli nie zdrewniałe (pokryte skórką) są to nietrwałe łodygi, które obumierają po wydaniu nasion wraz z końcem okresu wegetacyjnego; występują u roślin jednorocznych (słonecznik, dynia, rumianek), dwuletnich (marchew, pietruszka) i bylin, które zimują w postaci cebul, bulw lub kłączy;
 |
| Łodygi zielne rumianku/Mussklprozz (20.06.2004)/commons.wikimedia.org |
2. łodygi zdrewniałe to trwałe łodygi pokryte korkiem; występują u wieloletnich roślin drzewiastych – drzew, krzewów i krzewinek;
 |
| Łodyga zdrewniała dębu/Sten Porse (16.05.2005)/commons.wikimedia.org |
Funkcje łodygi:
1. zapewnia łączność między system korzeniowym a nadziemnymi organami rośliny:
• pośredniczy w transporcie wody wraz z solami mineralnym, które przewodzone są w górę rośliny (od korzenia do liści, kwiatów i owoców);
• pośredniczy w transporcie substancji odżywczych, które transportowane są najczęściej dół rośliny (od liści do pozostałych organów);
2. podtrzymuje liście, kwiaty i owoce zapewniając im odpowiednie warunki (liście są lepiej oświetlone, a kwiaty łatwiej zauważalne dla zapylających je owadów);
3. magazynuje substancje zapasowe (bulwy ziemniaka, kłącza kosaćca);
4. magazynuje wodę (u sukulentów np. kaktusów);
5. pełni funkcje asymilacyjne u roślin pozbawionych typowych blaszek liściowych (np. kaktusów);
6. służy do rozmnażania wegetatywnego (rozłogi np. u truskawek, bulwy ziemniaków);
7. pełni funkcje czepne (wąsy winorośli);
8. służy do ochrony przed roślinożercami (ciernie pochodzenia pędowego u głogu i śliwy tarniny);