Budowa zewnętrzna ssaków
Ssaki są bardzo zróżnicowaną grupą zarówno pod względem budowy jak i funkcjonowania. Ich ciało składa się z głowy, wyodrębnionej szyi, tułowia oraz dwóch par kończyn (czworonogi). Na głowie znajduje się para oczu z powiekami i rzęsami, nozdrza zewnętrzne (często występuje mięsisty i wilgotny nos), małżowiny uszne (nie występują u waleni i syren), otwór gębowy z wargami oraz wąsy dotykowe czyli wibrysy. W zależności od trybu życia kończyny ssaków ulegają różnym modyfikacjom np. kończyny chwytne u naczelnych (małpy, człowiek), wydłużone u kopytnych (np. antylopy), skrócone i rozszerzone u kreta, przekształcone w płetwy u waleni lub w skrzydła u nietoperzy. W zależności od dolegania wolnego odcinka kończyny do podłoża wyróżniamy ssaki palcochodne (np. kot, pies, kopytne) i stopochodne (np. człowiek, niedźwiedź). Kończyny ssaków są ustawione pionowo pod tułowiem, a nie rozstawione na boki jak u gadów, co znacznie usprawnia lokomocję. Mogą być zakończone paznokciami, pazurami lub kopytami. Większość ssaków posiada ogon, choć u niektórych z nich ulega on znacznej redukcji (np. człowiek, małpy człekokształtne).
Ciało ssaków pokrywa skóra, która pełni szereg funkcji (m.in. odbiera bodźce ze środowiska zewnętrznego, uczestniczy w termoregulacji oraz wymianie gazowej, chroni przed niekorzystnym oddziaływaniem środowiska zewnętrznego oraz utratą ciepła). Skóra ssaków składa się z naskórka, skóry właściwej i warstwy podskórnej. Wytworami naskórka są: włosy, pazury, paznokcie, kopyta i rogi. Naskórek tworzy także gruczoły, potowe, łojowe, zapachowe i mleczne. Skóra właściwa jest dobrze unaczyniona i unerwiona. Warstwa podskórna, która jest zbudowana z tkanki tłuszczowej, pełni rolę izolacyjną.
Układ szkieletowy
Mocna czaszka ssaków zbudowana jest z ściśle do siebie przylegających (połączonych szwami) lub zrośniętych ze sobą kości. Mózgoczaszka jest silnie rozrośnięta. Występują trzy kosteczki słuchowe – obok strzemiączka pojawia się młoteczek (powstały z przekształcenia kości stawowej) i kowadełko (powstałe z przekształcenia kości kwadratowej). W szczękach występują zróżnicowane zęby (heterodontyzm), wśród których wyróżniamy: siekacze, kły, zęby przedtrzonowe i zęby trzonowe. Żuchwa jest połączona stawowo z mózgoczaszką za pomocą stawu żuchwowego (tzw. staw ssaczy).
 |
|
Uzębienie kota/Moyogo (28.09.2006)/commons.wikimedia.org |
Czaszka jest połączona z kręgosłupem za pomocą dwóch kłykci potylicznych.
Tułów ssaków jest zwarty, nie wygina się na boki, lecz zachowuje dużą giętkość w grzbietobrzusznej płaszczyźnie. W kręgosłupie wyróżniamy następujące odcinki: szyjny (zazwyczaj 7 kręgów), piersiowy (zazwyczaj od 12-25 kręgów), lędźwiowy (zazwyczaj od 2-21 kręgów), krzyżowy (od 11-13 kręgów), ogonowy (od 3-49 kręgów). Pomiędzy kręgami występują dyski miedzykręgowe, które zmniejszają tarcie i nacisk na siebie. Kręgi piersiowe połączone są z żebrami, które po brzusznej stronie ciała przyrośnięte są do mostka (klatka piersiowa). Kręgi krzyżowe zrośnięte są ze sobą i z kilkoma kręgami ogonowymi w kość ogonową. W obręczy barkowej występują łopatki, obojczyki (tylko u ssaków, które wykazują dużą ruchliwość kończyny górnej) i kości krucze (tylko u stekowców).
Mięśnie ssaków są dobrze rozwinięte (na łopatce przyczepione są do kostnego grzebienia). U ssaków wykształciła się przepona, czyli mięsień oddechowy biorący udział w wentylacji płuc.