Pogrzeb chrześcijański należy do obrzędów liturgicznych Kościoła i jest jednym z sakramentaliów. Jego forma zależna jest od miejsca sprawowania – może być sprawowany w trzech miejscach: w domu zmarłego, w kościele i na cmentarzu. W sprawowaniu liturgii pogrzebowej bierze się pod uwagę zwyczaje lokalne, sytuacje i tradycje danego regionu. Jednak sam przebieg celebracji jest taki sam, niezależnie od formy, i składa się z czterech głównych momentów:
1) Pozdrowienie wspólnoty – obrzęd pogrzebu rozpoczyna się pozdrowieniem zgromadzonych. Do bliskich osoby zmarłej kapłan kieruje słowa „pocieszenia”. Należy przy tym podkreślić, że celem liturgii pogrzebu jest nie tylko modlitwa za zmarłego, ale również obudzenie wiary i nadziei członków jego rodziny i pozostałych uczestników obrzędu.
2) Liturgia słowa – liturgia słowa w czasie pogrzebu wymaga specjalnego przygotowania, ponieważ wśród zebranych mogą znajdować się wierni, którzy rzadko uczestniczą w Mszy świętej bądź osoby, które nie są chrześcijanami.
3) Ofiara eucharystyczna – w trakcie liturgii eucharystycznej kapłan prosi Boga o oczyszczenie z grzechów zmarłego i przyjęcie do Królestwa niebieskiego.
4) Pożegnanie zmarłego - Kościół, żegnając zmarłego, „poleca go Bogu”. Po ostatnim pożegnaniu następuje ostatnie pozdrowienie. Podczas śpiewu antyfony „Niech aniołowie zawiodą cię do raju” wynosi się trumnę zmarłego z kościoła.
Pogrzebu kościelnego powinni być pozbawieni (zgodnie z obowiązującym Kodeksem Prawa Kanonicznego): notoryczni apostaci, heretycy i schizmatycy, osoby, które wybrały spalenie swojego ciała z motywów przeciwnych wierze chrześcijańskiej oraz inni jawni grzesznicy, którym nie można przyznać pogrzebu bez publicznego zgorszenia wiernych. W ramach jakichkolwiek wątpliwości decyzję podejmuje ordynariusz miejsca. Nie odmawia się pogrzebu katolickiego samobójcom, którzy w ciągu życia okazywali przywiązanie do wiary i Kościoła. Z kolei katechumeni, czyli ci, którzy przygotowują się do przyjęcia sakramentów inicjacji chrześcijańskiej, co do pogrzebu są zrównani z wiernymi (ochrzczonymi).
Liturgia pogrzebowa za każdego zmarłego powinna być z reguły odprawiona w jego własnym kościele parafialnym. Jeśli parafia posiada swój własny cmentarz, na nim powinni być grzebani wierni zmarli, chyba że inny cmentarz został wybrany przez samego zmarłego lub przez osoby zajmujące się pogrzebem (KPK kan. 1180 §1).
Kościół katolicki dopuszcza ekshumację zwłok.
Kremacja a kościół
Kremacja (gr. „palenie”) to sposób usunięcia martwych ciał przez spalenie i i pogrzebanie prochów w urnie. Obecnie ( od 1964 r.) taka metoda jest przez Kościół dopuszczana – wcześniej kremacja uchodziła za znak niewiary i zaprzeczenie zmartwychwstania zmarłych. Zgodnie z Kodeksem Prawa Kanonicznego (Kan. 1776):
Kościół usilnie zaleca zachowanie pobożnego zwyczaju grzebania ciał zmarłych. Nie zabrania jednak kremacji, jeśli nie została wybrana z pobudek przeciwnych nauce chrześcijańskiej.
Przepis ten jest ogólny, jego doprecyzowanie leży w rękach episkopatu, czyli ogółu biskupów danego kraju. W Polsce 13 listopada 2011 r. został odczytany List pasterski Episkopatu Polski o szacunku dla ciała zmarłego i obrzędach pogrzebu (w przypadku kremacji), w którym:
- Kościół nadal zaleca i popiera biblijny zwyczaj grzebania ciał zmarłych;
- Kościół stanowczo potępia rozsypywanie prochów w określonych miejscach (lub przechowywanie ich w różnej formie w domu (co, w świetle polskiego prawa, i tak jest nielegalne)
- Obrzędy pogrzebowe z Mszą Świętą i z ostatnim pożegnaniem włącznie, w których uczestniczy rodzina, wspólnota parafialna, przyjaciele i znajomi, powinny być celebrowane przed kremacją ciała ludzkiego. Natomiast po spopieleniu zwłok sprawuje się obrzęd związany ze złożeniem urny w grobie.
- Obrzędy pogrzebowe nad urną można sprawować wyłącznie w wyjątkowych przypadkach, np. gdy czyjaś śmierć nastąpiła daleko od miejsca zamieszkania i kremacja ułatwia sprowadzenie doczesnych szczątków osoby zmarłej.