Opętaniem nazywa się szalony, gwałtowny lub plugawy stan ludzi, nad którymi kontrolę sprawują moce diabelskie. Taką definicję podaje Leksykon Teologiczny autorstwa jezuitów: Geralda O'Collins oraz Edwarda G. Farrugia. Szerszy opis zagadnienia znajduje się w jednej z ksiąg obrzędowych Kościoła – w Rytuale Rzymskim. Tam także zamieszczone zostały wskazania jak postępować z osobą opętaną i jak przeprowadzać egzorcyzmy.
Przede wszystkim należy zaznaczyć, że nie każde oddziaływanie szatana na życie człowieka jest opętaniem. Można wyróżnić bowiem działania zwyczajne, czyli kuszenie do złego oraz działania nadzwyczajne. Działania nadzwyczajne przybierają różne formy wśród których wyróżnia się:
1) dręczenie/nękanie diabelskie, kiedy działalnie demona przejawia się w cierpieniach danej osoby na poziomie zdrowia fizycznego oraz życia osobistego lub zawodowego, nie powodując jednak zaburzeń psychicznych u nękanego.
2) Obsesje, posiadanie diabelskie – na tym poziomie występują już zaburzenia w zachowaniu człowieka np. brak równowag duchowej czy emocjonalnej na wskutek działania szatana. Taka osoba odczuwa udręki wewnętrzne, miewa myśli samobójcze, koszmary senne, dokonuje samookaleczeń itp.
3) Nawiedzenie diabelskie – działanie szatana przejawia się w miejscach i rzeczach; są to formy zewnętrznego nękania np. osoba nawiedzona obserwuje niewytłumaczalne zjawiska czy słyszy odgłosy niewiadomego pochodzenia.
4) Opętanie diabelskie – zły duch już nie tylko dręczy czy nawiedza człowieka, ale wchodzi w jego ciało, zyskując nad nim władzę.
Rytuał Rzymski wyróżnia następujące objawy, po których można rozpoznać opętanie: niewyuczona zdolność mówienia obcymi językami bądź rozumienie osoby mówiącej, wykazywanie sił nieproporcjonalnych do wieku bądź przekraczających możliwości ludzkie oraz wyjawianie spraw dalekich i ukrytych.
Należy wziąć także pod uwagę inne zachowania, zwłaszcza natury moralnej i duchowej, które mogą wskazywać na działanie diabła. Należą do nich np. gwałtowna nienawiść do Boga, do Najświętszego Imienia Jezusa, do Maryi, Świętych, do Kościoła, do przedmiotów sakralnych, obrzędów, do słów Pisma Świętego czy do świętych obrazów.
Trzeba jeszcze raz zaznaczyć, że osoba opętana nie ma kontroli nad swoim ciałem, więc wszelkie wypowiadane bluźniercze słowa czy złe czyny są działaniem szatana i nie wynikają z woli osoby opętanej.
Za przyczyny opętania najczęściej podaje się: bałwochwalstwo, okultyzm, magię, spirytyzm (w tym wywoływanie duchów), ale też nałogi i manipulowanie świadomością.
Kościół wielokrotnie w swoim stanowisku podkreśla, że opętanie diabelskie jest rzeczywistością możliwą, niemniej w wielu przypadkach początkowe podejrzenia kończą się diagnozą choroby psychicznej u „opętanego”. Zanim kapłan egzorcysta podejmie się przeprowadzenia obrzędu, powinien dokładnie zbadać, czy faktycznie dana osoba została zniewolona przez diabła. Tym bardziej, że różnica między zaburzeniami natury psychicznej, a opętaniem nie zawsze jest oczywista. Konsultacja z lekarzem jest zatem konieczna.