Katolicyzmem (gr. katholikos – powszechny) określa się treść nauczania Kościoła katolickiego, czyli największej na świecie chrześcijańskiej wspólnoty wyznaniowej. Liczba katolików w 2011 r. wynosiła 1,21 miliarda , co stanowi 17,5% wszystkich ludzi na kuli ziemskiej i ponad połowę ogółu chrześcijan.
Katolicyzm - charakterystyka
Kto stoi na czele Kościoła Katolickiego?
Na czele Kościoła Katolickiego stoi papież, czyli biskup Rzymu, który uważany jest za następcę świętego Piotra. Przypisuje się mu prymat w Kościele i nieomylność. Wybierany jest po śmierci poprzednika lub jego rezygnacji przez konklawe (zgromadzenie kardynałów). Siedziba papieża znajduje się w Watykanie (zachodnia część Rzymu). W wypełnianiu pasterskiej posługi wspomaga go Kuria Rzymska.
Doktryna Kościoła Katolickiego
Doktryna Kościoła Katolickiego opiera się na dwóch źródłach wiary: Piśmie Świętym i Tradycji. Za jej formułowanie odpowiedzialny jest nieomylny Urząd Nauczycielski Kościoła (zwany również Magisterium Kościoła), który stanowi kolegium biskupów (sobór) z biskupem Rzymu (papieżem) na czele.
Kanon Biblii katolickiej składa się z 46 ksiąg Starego Testamentu oraz 27 ksiąg Nowego Testamentu.
Dogmaty - prawdy wiary
Ustanowione pod natchnieniem Ducha Świętego przez Magisterium dogmaty (prawdy wiary) nie podlegają społecznej dyskusji i są wiążące dla wszystkich wyznawców. Za prawowierne głoszenie doktryny Kościoła Katolickiego i szeroko pojętą obronę wiary katolickiej odpowiada z kolei Kongregacja Nauki Wiary. Zajmuje się m.in. weryfikacją pism teologicznych pod kątem zgodności z przyjętą doktryną oraz publikuje dokumenty o charakterze doktrynalnym, dyscyplinarnym i dotyczące sakramentów.
Sobory powszechne w Kościele Katolickim
Kościół Katolicki uznaje 21 soborów powszechnych (od Soboru Nicejskiego I w 325 r. do II Soboru Watykańskiego, obradującego w latach 1962-1965), podczas gdy Kościół Prawosławny przyjmuje postanowienia tylko siedmiu pierwszych, kwestionując, podobnie jak protestanci, moc wiążącą ustaleń przyjętych na pozostałych czternastu.
Sakramenty święte w katolicyzmie
Katolicyzm przyjmuje siedem sakramentów: chrzest, bierzmowanie, Eucharystię, pokutę, sakrament chorych (namaszczenie chorych), kapłaństwo, małżeństwo.
Czyściec i kult świętych
Katolicyzm jest jedynym odłamem chrześcijaństwa, który głosi istnienie czyśćca jako miejsca, gdzie dusza człowieka może trafić po śmierci.
W katolicyzmie istnieje rozbudowany kult świętych oraz kult maryjny. W 1854 r. papież Pius IX ogłosił dogmat „O Niepokalanym Poczęciu Maryi”, a w 1950 r. papież Pius XII dogmat „O wniebowzięciu Najświętszej Maryi Panny” (w prawosławiu mówi się o Zaśnięciu Bogurodzicy).
Hierarchia święceń, jednostki administracyjne
W Kościele katolickim hierarchia święceń składa się z trzech stopni: diakonatu (diakoni), prezbiteriatu (księża) i episkopatu (biskupi). Duchownych obowiązuje celibat.
Podstawowymi jednostkami administracyjnymi są diecezje i parafie, a pomocniczymi metropolie (prowincje kościelne) i dekanaty.
Praktyczne życie kościelne zaś jest regulowane przez prawo kanoniczne (Kodeks Prawa Kanonicznego oraz Kodeks Prawa Kanonicznego Kościołów Wschodnich).
Podział katolicyzmu
Kościół Katolicki dzieli się na:
- Kościół rzymskokatolicki – zwany również Kościołem Katolickim obrządku łacińskiego bądź Kościołem Zachodnim. Jest największą pod względem liczby wyznawców częścią Kościoła Katolickiego na świecie. Według danych opublikowanych w Annuario Pontificio (roczniku statystycznym Stolicy Apostolskiej) w 2010 r. do Kościoła Łacińskiego należało ok. 1 mld 130 mln ludzi, co stanowi ok. 98,5% katolików w ogóle.
- Katolickie kościoły wschodnie – do których grona zalicza się: Kościół chaldejski (wyodrębniony ze Wschodniego Kościoła asyryjskiego), Malabarski Kościół katolicki, Kościół katolicki ormiański, Kościół katolicki koptyjski, Kościół katolicki etiopski, Kościół katolicki syryjski i Kościół katolicki malankarski. Odpowiednio do wschodnich Kościołów prawosławnych istnieją także Kościoły katolickie: melchicki, ukraiński, ruski, rumuński, grecki, bułgarski, słowacki i węgierski. Do katolickich Kościołów wschodnich zaliczane są także: Kościół Maronicki i Włosko-Albański Kościół Katolicki, które nie mają żadnych odpowiedników wśród Kościołów wschodnich.
Ponieważ Kościół rzymskokatolicki (łaciński) przewyższa zdecydowanie swoją liczebnością inne Kościoły Katolickie, często błędnie utożsamiany jest on z Kościołem Katolickim w ogóle.
Starokatolicyzm
W 1870 r. z katolicyzmu wyodrębnił się starokatolicyzm. Kościoły starokatolickie odrzucają dogmat o nieomylności papieża w sprawach wiary i moralności, który został ogłoszony na I Soborze Watykańskim (1869-1870). Tym samym pozostają w oderwaniu od Watykanu. Pierwsze ugrupowania starokatolickie powstawały na terenach Holandii, Niemiec, Szwajcarii i Austrii. Obecnie Kościoły tego odłamu można spotkać na całym świecie. Część z nich jest zrzeszona w tzw. Unii Utrechckiej (m.in. Kościół Polskokatolicki), którą powołano w 1889 r. , podczas gdy pozostałe działają niezależnie. Ze starokatolicyzmu na ziemiach polskich wyodrębnił się mariawityzm.
Tradycjonalizm katolicki
W XX w. pojawił się z kolei nurt zwany tradycjonalizmem katolickim. Jego zwolennicy twierdzą, że zmiany po Soborze Watykańskim II (1962-1965) przeczą całej Tradycji Kościoła i wierze katolickiej. Tradycjonaliści wypowiadają się przeciwko ekumenizmowi z innymi chrześcijanami, dialogowi międzyreligijnemu, wolności religijnej, zmianom w liturgii mszy św. i wprowadzeniu języków narodowych do liturgii. W ramach tradycjonalizmu katolickiego wyróżnia się kilka odłamów: lefebrystów (Bractwo Piusa X), sedeprywacjonizm, sedewakantyzm oraz konklawizm. Przy czym o ile lefebryści prowadzą dialog ze Stolicą Apostolską odnośnie swojego prawnego statutu, o tyle pozostałe z wymienionych ugrupowań zerwały łączność z Kościołem rzymskokatolickim.